HABER İNCELEME | İLKER DOĞAN
Çin’in Doğu Türkistan’daki Uygurlara yönelik soykırım politikalarını Türkiye hariç bütün dünya gördü. Son olarak ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Çin’in, Sincan Uygur Özerk Bölgesinde ‘soykırım‘ ve ‘insanlığa karşı suç’ işlediği sonucuna vardıklarını açıkladı.
Japonya Baş Kabine Sekreteri Katsunobu Kato, Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki insan hakları ihlallerine ilişkin durumu endişeyle izlediklerini söyledi. Avrupa Parlamentosu, geçtiğimiz hafta Uygurlara ve diğer Müslümanlara yönelik kötü muameleyi ve zorla çalıştırma uygulamasını kınadı. Yaptırım çağrısında bulundu.
ÜRKÜTEN İDDİA: ÇİN’DEN GÖZALTI LİSTESİ GELDİ
Peki Türkiye ne yapıyor? ‘İslamcı’ AKP ve küçük ortağı ‘milliyetçi’ MHP, bugüne kadar Çin yönetimine karşı ‘tek kelime’ açıklama yapamadı. Erdoğan, her gün kameraların karşısına geçip saatlerce konuşuyor ancak bu konuda ağzını bıçak açmıyor. Aksine ürküten iddialar var. Buna göre Çin’in Türkiye’ye ‘gözaltı’ listesi gönderdiği ve bu listeye göre gözaltılar yapıldığı ileri sürülüyor. Bir başka iddia ise kimsesi olmayan Uygurların gözaltına alınarak Çin’e iade edildiği.
Çin’de son yıllarda Uygurların kimlik ve kültürlerine yönelik soykırım uygulamaları uluslararası kamuoyunun gündeminde. BM verilerine göre ise söz konusu merkezlerde en az 1 milyon Uygur kendi rızası dışında tutuluyor. Uygurların sözde ‘eğitim’ kamplarında zorla çalıştırılıyor. Pekin yönetimi, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde kaç kamp bulunduğuna, buralarda kaç kişinin olduğuna ve söz konusu kişilerden ne kadarının sosyal hayata döndüğüne ilişkin bilgi vermiyor. Çin, BM yetkililerinin doğrudan bilgi almak amacıyla bölgede serbestçe inceleme yapma talebini reddediyor.
UYGURLARIN SOYU KURUTULUYOR
Çin hükümetinin, Müslüman nüfusu kontrol altına almak adına Uygurlara ve diğer azınlıklara uyguladığı doğum kontrol programını çok daha genişlettiği ortaya çıkmıştı. Uygurlar ve diğer Müslüman azınlıklara mensup kadınları çeşitli iğne ve ilaçlarla kısırlaştırıldığı belgelendi. Buna göre toplama kamplarında Müslüman kadınlara 10 günde bir iğne yapılıyordu. 1 yıl boyunca söz konusu toplama kamplarında kalan Uygur Gülbahar Celilova, “Kollarımızı küçük pencereden dışarı uzatmak zorundaydık. Zoraki yapılan iğnelerin ardından artık regl olmadığımızı fark ettik” diyordu bir röportajında.
SOYKIRIM UYGULAMALARI DEFALARCA RAPORLANDI
Geçtiğimiz hafta ortaya çıkan Çin’in Doğu Türkistan’daki Uygurlara yönelik baskıcı politikalarının incelendiği bir raporda Pekin’in ‘soykırım yaptığına’ dair kanıtlara ulaşıldığına dikkat çekildi. ABD’nin Çin’deki insan haklarını takip eden, iki partili Çin Kongre Yürütme Komisyonu (CECC), Temmuz 2019 ve Temmuz 2020’yi kapsayan yıllık raporunu açıkladı. Komisyonun raporunda “Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde ‘soykırım’ olarak da sayılabilecek insanlığa karşı suç işlendiğinin yeni kanıtlarla daha da belirginleştiği” belirtildi. Komisyon ayrıca, Pekin’in baskılarının ABD’deki Uygurlara kadar uzandığını aktarılıyor. Daha öncede hazırlanan çok sayıda raporda insanlığa karşı suç işlemekle suçlanan Pekin ise suçlamaları reddediyor.
ABD: ÇİN SOYKIRIM YAPIYOR
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, önceki gün Çin’in Uygurlar ve ülke içindeki diğer Müslüman topluluklara ‘soykırım yaptığını’ söyledi. Pompeo, “Soykırımın sürdüğüne inanıyorum. Çin’in parti devletinin Uygurları yok etmek için sistematik olarak çalıştığına tanık oluyoruz.” ifadelerini kullandı. Biden’ın Dışişleri Bakanlığı görevine aday gösterdiği Antony Blinken de bu sözlere katıldığını açıkladı. Blinken, “Benim de yorumum bu yönde olurdu.” dedi. Çin ise Pompeo’nun iddialarını ‘ölçüsüz yalanlar’ olarak nitelendirerek reddetti.
AB’DEN ÇİN’E KARŞI YAPTIRIM ÇAĞRISI
Japonya Baş Kabine Sekreteri Katsunobu Kato da dünkü açıklamasında, Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki insan hakları ihlallerine ilişkin durumu endişeyle izlediklerini söyledi. Kato, Japonya’nın konu hakkındaki tutumunu net bir şekilde Pekin’e ileteceğini de sözlerine ekledi. Avrupa Parlamentosu da geçen hafta, Çin’in Uygurlara ve diğer Müslümanlara yönelik kötü muameleyi ve zorla çalıştırma uygulamasını kınayarak, bundan sorumlu tutulan Çinli yetkililere yaptırım için AB ülkelerine çağrıda bulunmuştu.
ERDOĞAN’IN AĞZINI BIÇAK AÇMIYOR
Bütün dünya Uygurlara yönelik soykırım uygulamalarına tepkili. Ancak AKP hükümeti ve küçük ortağı MHP bu konuda hiç bir adım atmıyor. Aksine bütün dünyada Çin’e yönelik protesto gösterileri yapabilen Uygurlu aktivistler Türkiye’de polis engeline takılıyor. Bu arada Türkiye’de Uygurlara yönelik gözaltı işlemleri de sürüyor. Bu konuda mide bulandıran iddialar var. Çin’in AKP hükümetine bir liste verdiği ve gözaltı işlemlerinin de bu listeye göre yapıldığı ileri sürülüyor. Ayrıca Çin’e ‘şirin’ gözükmek isteyen AKP rejiminin, yaptığı gözaltılarda ‘kimsesiz’ olduğu belirlenen Uygurları Çin’e iade ettiği de iddialar arasında.
2017 yılında Çin ve Türkiye arasında imzalanan ‘Suçluların İadesi Anlaşması’nın Aralık ayı sonunda Pekin yönetimi tarafından onaylanması Türkiye’deki Uygurların endişelerini daha da artırdı. Hükümet yetkilileri anlaşmanın Uygurları kapsamadığını savunuyor ancak sabıkası kabarık olan rejim, kamuoyunu ikna edemiyor.
‘Müslümanlar akıl hastası!’
Çin hükümetine göre sakal bırakmak, Kur’an okumak, namaz kılmak ya da yurt dışına seyahat etmek tutuklanma nedeni. Ancak tutuklanmanız ve toplama kamplarında sözde ‘eğitime’ alınmanız için bunları yapmanıza da gerek yok. Zira Çin’e göre Müslümanların tamamı ‘akıl hastası’ ve tedavi edilmeli. Çin, söz konusu toplama kamplarının ‘aşırılığa karşı savaşmak ve mesleki beceri kazandırmak için kurulduğu iddia ediyor. Ancak emekli olmuş, 50-60 yaşındaki insanlara hangi becerilerin neden kazandırıldığı sorusu cevapsız!
