Ekrem Dumanlı’nın TR724’te hazırlayıp sunduğu “Okuma Zamanı” programında, 2024’ün dikkat çeken kitaplarından biri olan Autocracy Inc. (Otokrasi AŞ) ve geçmişte yayınlanan ‘Tiran‘ dizi üzerine önemli değerlendirmelerde bulunuldu. Dumanlı, izleyicilere çağrıda bulunarak, bu kitabın özellikle günümüz dünyasındaki otokratik eğilimleri anlamak açısından kritik bir eser olduğunu vurguladı.
2024’ün Önemli Kitabı: Autocracy Inc.
Programda ilk olarak Anne Applebaum’un yeni kitabı Autocracy Inc. ele alındı. Ekrem Dumanlı, kitabın dünya genelinde giderek artan otokratik yönetim eğilimlerini ve bu yönetimlerin ekonomiyle ilişkilerini detaylı bir şekilde anlattığını belirtti. Applebaum’un daha önce yayınlanan Twilight of Democracy adlı eserine de atıfta bulunan Dumanlı, yazarın demokratik rejimlerin neden güç kaybettiğini ve otoriter rejimlerin nasıl yükseldiğini ortaya koyan analizlerini izleyicilerle paylaştı.
Dumanlı, Autocracy Inc. kitabının temel mesajını, “Dünya, diktatörler tarafından yönetilen dev bir şirket gibi” sözleriyle özetledi. Kitapta, geçmişteki diktatörlüklerin ideolojik temellere dayandığını, ancak günümüzdeki otokratik rejimlerin artık ekonomik çıkarlar üzerine kurulu olduğuna dikkat çekiliyor. Applebaum, günümüz liderlerinin ideolojileri arkasına gizlenmek yerine, yolsuzluk yoluyla kişisel servetlerini artırdıklarını ve bu çıkar ilişkilerinin uluslararası düzeyde bir ağ oluşturduğunu ifade ediyor.
Kitaptaki bir diğer önemli nokta ise otokratik liderlerin medyayı kontrol altına almalarının önemi. Dumanlı, Applebaum’un medyanın manipülasyonuyla halkların nasıl yönlendirildiğini, sahte haberler ve düşman yaratma stratejilerinin bu sistemdeki rolünü detaylandırdığını aktardı. Ayrıca yazar, bu liderlerin çıkarlarını korumak için uluslararası lobi faaliyetlerine ve güçlü hukuk firmalarına başvurduğunu da vurguluyor.
Dumanlı, kitabın Türkiye’yi de zaman zaman ele aldığını belirtti. Kitapta, Türkiye’nin de bazı otoriter eğilimler gösteren ülkeler arasında yer aldığına değiniliyor. Ancak Dumanlı, kitabın asıl meselesinin tek bir ülke ya da lider değil, küresel çapta yaygınlaşan çıkar odaklı yönetim anlayışı olduğunu söyledi.
Dizide Ortadoğu’ya Bakış: Tyrant
Kitap değerlendirmesinin ardından Ekrem Dumanlı, geçmişte Amerika’da yayınlanan Tyrant dizisine dikkat çekti. Dizi, hayali bir Ortadoğu ülkesinde baskıcı bir rejimi ve bu rejimin dinamiklerini konu alıyor. Dumanlı, dizinin baş karakteri olan Bassam Al-Fayeed’in hikayesinin büyük ölçüde Suriye lideri Beşar Esad’ı anımsattığını belirtti.
Dizi, Amerika’da tıp eğitimi almış ve özgür bir hayat süren Bassam’ın ailesinin yanına dönmesiyle başlıyor. Ülkesine döndüğünde istemediği halde kendisini rejimin başında bulan Bassam, başlangıçta demokratik reformlar yapmayı hedefliyor. Ancak zamanla sistemin baskıcı dinamiklerine teslim olarak bir diktatöre dönüşüyor.
Dumanlı, dizinin Ortadoğu’daki diktatörlüklerin işleyişine dair içeriden bakış sunduğunu söyledi. Ancak dizideki bazı karakterlerin ve olay örgüsünün oldukça yüzeysel ve oryantalist bakış açılarıyla ele alındığını da eleştirdi. Özellikle şiddet sahnelerinin yoğunluğu ve bazı klişe karakterlerin işleniş biçimi, Dumanlı’nın dikkat çektiği eksiklikler arasında yer aldı.
Otokratik Yapılar ve Günümüz Dünya Düzeni
Ekrem Dumanlı, programın sonunda otokratik rejimlerin giderek daha karmaşık ve çıkar odaklı hale geldiğini vurguladı. Applebaum’un kitabının, bu yeni otoriter rejimlerin ekonomik ilişkilerini ve uluslararası bağlantılarını anlamak açısından önemli bir kaynak olduğunu belirtti. Ayrıca, Tyrant dizisinin Ortadoğu’daki baskıcı rejimlerin toplumsal etkilerini anlamaya çalışan izleyiciler için dikkat çekici bir yapım olduğunu söyledi.
Dumanlı, izleyicilerine seslenerek, bu kitap ve dizi gibi eserlerin okunup izlenmesinin, dünya siyasetindeki değişimleri anlamak açısından büyük önem taşıdığını ifade etti. “Bu tür eserler, demokrasinin zayıflamasına ve otoriter rejimlerin yükselişine karşı daha bilinçli bir duruş sergilememizi sağlar” diyerek programı noktaladı.
