HABER İNCELEME | YUSUF DERELİ
Türkiye’de süt üreticileri büyük bir krizle boğuşuyor. Dövizin yükselmesiyle birlikte yem fiyatlarının son bir yılda yüzde 50’nin üzerinde zamlanması sütün üretim maliyetinin de katlanmasına neden oldu. Ulusal Süt Konseyi’nin verilerine göre bir yıl önce 1,75 TL olan bir litre çiğ sütün üretim maliyeti bugün 2,64 liraya çıktı. Maliyetlerdeki artış yüzde 51’e yakın. Ancak çiğ süt fiyatı bir yıldır 2,30 TL! Çiftçiyi değil, enflasyonu baskılamayı önceleyen iktidar, çiğ süt fiyatındaki artışın ‘zincirleme’ olarak enflasyona neden olacağı’ endişesiyle artırmıyor. Çiftçi, 2020 yılı kasım ayı itibariyle litre başına 34 kuruş zarar ediyor. Çiftçinin bir inekten günlük zararı 8-10 TL’yi buluyor.
Türkiye’deki süt üreticileri ‘enflasyona’ kurban edildi. Gıda Komitesi, geçtiğimiz ay yaptığı toplantıda da ‘enflasyonu artırır’ endişesiyle çiğ süt fiyatının yıl sonuna kadar artırılmamasına karar vermişti. Türkiye’de kağıt üzerinde süt fiyatlarını Ulusal Süt Konseyi (USK) belirliyor. Konsey, soğutulmuş çiğ süt tavsiye fiyatını Kasım 2019’dan itibaren 2,30 TL’ye çıkarmıştı.
Türkiye Yem Sanayicileri Birliği’nin rakamlarına göre son 1 yılda çoğu ithal olan yem hammaddelerinde fiyat artışı ortalama yüzde 77. Süt yemindeki artış oranı yüzde 63! Besi yeminde yüzde 60. Ulusal Süt Konseyi’nin verilerine göre bir yıl önce 1,75 TL olan çiğ sütün üretim maliyeti ise bugün 2 lira 64 kuruşa çıkmış durumda. Üretici 2,64 TL’ye ürettiği sütü 2,30’dan satmak zorunda kalıyor.
EN BÜYÜK MALİYET KALEMİ YEM
Yem fiyatlarındaki artış önemli zira süt inekçiliğinde en büyük maliyet kalemi yem giderleri olarak gösteriliyor. Toplam maliyetin yüzde 65’ini oluşturuyor yem masrafları. Süt inekleri verimli olabilmesi için günlük canlı ağırlıklarının en az yüzde 2,5’i kadar yem tüketmek zorunda. Bu da ortalama 600 kilogram olan bir süt ineğinin günlük en az 15 kg yem tüketmesi anlamına geliyor.
BİR İNEKTEN GÜNLÜK ZARARI 10 TL
USK’nın verilerine göre Eylül 2020’de bir ineğin sadece günlük kaba ve kesif yem maliyeti 33 TL’ydi. Son iki ayda ardı ardına gelen zamlarla rakamın 40 lirayı bulduğu tahmin ediliyor. Dolayısıyla USK verilerinde Eylül ayı için 52 TL görülen toplam maliyet de 60 TL’ye yaklaşmış durumda. Bir yıl önce rakam 38 liraydı!
Günlük 15-16 kilo yem tüketen bir inek ortalama 20-22 kilogram süt veriyor. Süt miktarı bazı dönemler 15 kiloya kadar düşerken, bazı dönemler 25-26 kiloya kadar çıkıyor. Bir inek için günlük 60 liraya yakın masraf yapan çiftçi, karşılığında 22 kilo süt yani (22×2,30 TL) 50,6 lira alıyor! Bir inekten günlük zarar yaklaşık 10 lira.
TABAN FİYATA YÜZDE 30 ZAM BEKLENİYOR
Rakamlar açık. Son bir yıldır sütün litre fiyatı 2,30 TL iken maliyet yüzde 50’nin üzerinde arttı. Özellikle son 6 aydır çiftçilerin zararı katlanarak artıyor. Çiğ süt fiyatının acilen artırılması şart. Ancak iktidar, süte zam gelmesi durumunda zincirleme olarak peynir, tereyağı, yoğurt, ayran, lor peyniri, dondurma gibi ürünlerin tamamına zam geleceğini, bunun da enflasyonu artıracağını düşünüyor. Bu nedenle üreticinin zam taleplerine kulak tıkanıyor.
ZİNCİR MARKETLERE ‘ZAM YAPMAYIN’ BASKISI
İktidar süt konusunu önemsiyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan yetkililerin A101, ŞOK, BİM, Migros ve CarrefourSA gibi zincir market temsilcileriyle bu konuda bir araya geldiği ve süte zam yapılmaması konusunda baskı yaptığı iddia ediliyor. Bakanlık yetkililerinin zincir market temsilcilerine, “Çiğ sütte taban fiyatı artıracağız ama siz en azından kısa vadede zam yapmayın.” dediği belirtiliyor.
ŞİMDİ NE OLACAK?
Üreticinin zarar ettiği açık. Çiftçinin zam beklentisi yüzde 30! Ancak gelecek ay yapılacak toplantıda zam kararı alınsa bile bunun yüzde 20’nin üzerinde olması düşük bir ihtimal. Dolayısıyla (zam yapılırsa) yeni taban fiyatın 2,80 civarında olması muhtemel. Ve bu fiyat muhtemelen 1 yıl boyunca sabit kalacak. Bu arada yem ve girdi maliyetleri artmaya devam edecek. Çiftçiyi yine zor bir yıl bekliyor…
