HABER-YORUM | SEMİH ARDIÇ
Türkiye, cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminde yürütmenin başını ve Meclis’te 600 sandalyenin dağılımını tespit etmek için 24 Haziran 2018 Pazar günü sandık başındaydı. Recep Tayyip Erdoğan yüzde 52,2 halk desteği ile ilk turda “partili cumhurbaşkanı” olarak seçildi. Fiili başkanlık hali resmiyete dönüşmüş oldu.
Zarftaki diğer pusulada ise vekiller seçildi. 27. Dönem Milletvekilliği seçiminde Erdoğan’ın liderliğini yaptığı Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) yüzde 42,2, Cumhur İttifakı’nın diğer müttefiki Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) yüzde 11 oy aldı.
İKİ HAFTA EVVELKİ ERDOĞAN DAHA RAHATTI
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) yeni yasama döneminde AKP 295, MHP 49 sandalyeye sahip olacak. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 146, Halkların Demokratik Partisi (HDP) 67, İyi Parti 43 milletvekilliği elde etti.
AKP tek başına 301 sayısına ulaşamadı ve Meclis’te ekseriyet avantajını kaybetti. Erdoğan, MHP lideri Devlet Bahçeli ile kurduğu seçim ittifakını devam ettirmek mecburiyetinde kalacak.
İki hafta evvelki Erdoğan dilediği kanunu hazırlatma ve onaylatma bahsinde 25 Haziran’daki Erdoğan’a nazaran daha rahattı. Güç temerküzü peşinde iken “evdeki bulgurdan olmak” diye buna denir.
MUHALEFETİN YAKALADIĞI HEYECAN
En yakın rakibi Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) adayı Muharrem İnce idi.
İnce yüzde 31’e yakın oy alarak büyük bir başarıya imza atsa da muhalefetin diğer adayları yüzde 7,6 ile Meral Akşener (İyi Parti), yüzde 8,3 ile Selahattin Demirtaş (Halkların Demokratik Partisi/HDP) ve yüzde 0,9 ile Temel Karamollaoğlu (Saadet Partisi) tahminlerin çok altında bir oranda kaldığı için yarış ilk turda bitti.
İnce’nin seçim gecesi ortalıktan kaybolmasının üzerindeki esrar perdesi muhalefetin heyecanını dindirmemeli. İnce yakaladığı rüzgârı kuvvetlendirecek bir hazırlık kampına girmeli. Erdoğan karşısında ilk defa bu kadar bariz oy artışı yakalamış ilk isme seçmenleri bizzat sahip çıkmalı.
ANKARA’NIN DEHLİZLERİNDE SÖNEN YILDIZLAR
Muharrem İnce sadece sol siyaset için değil kararsız sağ seçmen için de kuşatıcı olabileceği intibaını 50 günde verdiyse daha stratejik bir planlama ve ciddi bir hazırlık safahatı ile belediye seçimlerinde AKP’nin kalelerini ele geçirebilir.
Yakalanan bu fırsat Ankara’nın dehlizlerinde günü birlik kirli pazarlıklara feda edilmemeli. Aynı husus tadil edilecek kısımları olduğu şerhi ile beraber Meral Akşener ve Selahattin Demirtaş namına da ifade edilebilir.
Erdoğan’ın 2002’ye kadar siyasette kaç maç kaybettiğini hatırlatıp geçtim bu faslı.
Seçimin gayri resmî neticelerini bu şekilde hülasa ettim ki manzarada sisli bir taraf kalmasın.
PİYASA İLK GÜN NASIL BİR MESAJ VERDİ?
Her seçimin akabinde piyasanın sandık neticelerine dair takındığı tavır, orta vadede işlerin seyri hakkında kıymetli ipuçları ihtiva eder.
Karşılama bazen hava fişekler eşliğinde coşkulu bir kutlama şeklindedir, bazen de sönük bir “hayırlı olsun” mesajından ibarettir.
TBMM’de ekseriyeti kaybetmiş olmasına rağmen Erdoğan’ın başkanlığı ilk turda kazandığı dikkate alındığında piyasaların 25 Haziran Pazartesi günü coşması icap ediyordu. Tam aksi bir tavır sergilendi.
Esasında seçim gecesi Asya-Pasifik piyasalarında ilk gün sönük bir parti olacağının işaretleri belirmişti. Nitekim öyle oldu.
BORSA İSTANBUL YÜZDE 1,9 DÜŞTÜ
Evvela dolar 4,60 TL’ye kadar geriledi, Borsa İstanbul (BIST) 100 Endeksi yüzde 1,5 artıya geçti, Hazine faizi yüzde 0,8 düştü. Amma velakin toparlanma kısa sürdü. Gün içinde tekrar seçimden evvelki kasvetli hava tesirli olmaya başladı.
Piyasalar kapandığında BIST yüzde 1,92 kayıpla 94 bin puana inmişti. Dolar yeniden 4,70 TL’ye, euro 5,50 TL’ye tırmanmıştı. Hazine’nin iki senelik borçlanma maliyeti de yüzde 19,24 oldu.
Erdoğan ve AKP’nin daha evvelki seçim zaferlerinin akabinde BIST yüzde 5-7 yükselir, dolar ve euro yüzde 4-5 geriler, faizler inişe geçerdi. Bu sefer öyle cereyan etmedi. Sanki seçimi Erdoğan kaybetmiş gibi bir hava hâkim.
LİMONATA-KURU PASTA BİLE İKRAM EDİLMEDİ
Piyasa aynı piyasa olmasına rağmen sandıktan zaferle çıkan Erdoğan’a bu defa destek vermedi. Havai fişek gösterisi bir tarafa limonata-kuru pasta bile ikram etmediler.
Ekonomiyi toparlamak ve kısa vadeli 185 milyar dolar borcu ödemek için acilen para bulmak mecburiyetindeki Erdoğan adına endişe verici bir manzara.
Bu manzarayı başkası resmetmedi. Sisler içindeki “siyah orman” bizzat Erdoğan’ın fırça darbeleri ile ete kemiğe büründü.
Erdoğan seçimi kazanmış olabilir, mamafih yatırımcıların itimadını geri kazanması için tutarlı bir kabine ve tarz-ı siyaset atması beklenecek.
14 Mayıs’ta İngiltere’nin başşehri Londra’da sarfettiği sözler ve meydanlarda sıraladığı vaatler hiç de piyasa dostu değildi.
ERDOĞAN’IN HAKİKATTEN KOPUK SİYASETİNİN FATURASI
O yüzden bir fonun yöneticisi şaşkınlığını Reuters’e şu sözlerle aktarmıştı: “(Erdoğan’ın) kitlesi de onlar değil. Hedef kitlesi, Türkiye’deki sıradan insanlar ve onların da düşük faizlere ihtiyacı var. Peki, o zaman ne halt yemeye Londra’ya gelip kurumsal yatırımcılara tam da duymak istemedikleri bu mesajı veriyorsun?”
Londra’da kendince dik duruş sergilediğini iddia etse de Erdoğan’ın kırdığı potlar ve hakikatten kopuk siyaseti Hazine’ye yüzde 5 faiz artışı gibi ağır bir yük getirdi.
Dolara, “4,70 TL’nin altını unutun” mesajı verdiren hatalı siyasette ısrar edecekse ve “Ekonomiyi de ziraati de hayvancılığı da TOKİ’yi de ben idare ederim.” diyecekse Türkiye’nin mali yükü katlanacak.
PİYASA ERDOĞAN’DAN NE BEKLİYOR?
Cribstone Kurucusu ve Gelişen Ülkeler Stratejisti Mike Harris, Bloomberg HT’de Akıllı Para programında Açıl Sezen’e sözü eğip bükmeden piyasanın Erdoğan’dan ve yeni dönemden beklentilerini aktardı.
Harris, “Seçimin erkene alınması iyi oldu, yoksa biz sürdürülemeyen politikalarla zaman kaybedecektik. Şimdi bunun arkada kalması iyi oldu. Artık piyasaların da seveceği politika değişiklikleri olması gerekir.” tespitinde bulundu.
Harris piyasayı ikna edecek adımlar atılmazsa, Merkez Bankası’na (TCMB) müdahale edilirse ne olacağını da söyledi. Harris aynen şöyle dedi: “ Eğer bu yapılmazsa piyasa yeniden Türkiye’yi çok sert cezalandıracaktır.”
HARRIS: EN ACİL DEĞİŞİKLİK OHAL’İN KALKMASI OLACAKTIR
Harris en acil değişikliğin de Olağanüstü Hal’in kaldırılması olacağını söyledi.
Harris’e göre TCMB’nin hafife aldığı enflasyon hedefini “yüzde 7” olarak ilan etmesi ve enflasyonu bu seviyenin altına indirecek kadar katı bir faiz politikası takip edecekleri taahhütünde bulunması şart.
Türkiye’nin daima enflasyonu göz ardı ettiğini ve para birimindeki hareketlere göre piyasayı belirlediğine dikkat çeken Harris, “Eğer bunu yapmaya devam ederse en büyük ekonomik kriz başına gelebilir. TCMB gerçekten hedefinin ne olduğunu açıklamalı ve buna uyacak şekilde davranmalı.” ikazında bulundu.
Harris, Erdoğan’ın ekonomiyi kendisinin yöneteceğini zannetmesi ve bu minvalde hareket etmesi halinde nelerin yaşanabileceğini de aktardı.
KISA VADELİ BORÇLARIN VADESİ GELDİĞİNDE…
Harris, TCMB ve diğer ekonomi müesseseleri üzerindeki baskıyı anlatırken “yumurta üzerinde yürümek” teşbihini kullandı.
Harris piyasada Türkiye hakkında konuşulan acı hakikati şu sözlerle aktardı: “Herkesin yumurta üzerinde yürüyor gibi dikkatli olması gereken bir ortam olursa işler zorlaşır. O zaman Türkiye kısa vadeli borçlarının mükellefiyetini yaşayacak, kısa vadeli borçların vadesi gelecek, fakat ekonominin istimi buna kâfi gelmeyecek.”
Bunlar ilk cicim günlerinde tonu yumuşatılmış sözler. Kale alınmaması halinde piyasa Türkiye’yi yeniden çok sert cezalandıracak.
Şunun şurasında mahallî idareler (belediye) seçimine kaç ay kaldı? Vaatlerini yerine getirmezse seçmen Erdoğan’ı ve partisini 31 Mart 2019’da cezalandırıcaktır.
OHAL KALKACAK MI?
Oy kaybının 1 Kasım 2015’ten 24 Haziran 2018’e kadar yüzde 7’yi bulması herhalde kâfi derecede mesaj vermiş olmalı. Erdoğan balkon konuşmasında, “Milletimizin verdiği mesajı aldık. Eksiklerimizi tamamlayacağız.” demişti.
OHAL’in 19 Temmuz’da kalkması normalleşmeye matuf ilk ve samimi bir adım mı olacak, yoksa göstermelik bir karar mı olacak?
Piyasalar bunu da takip edecek.
Erdoğan’ın mesajdan ne anladığını söylemek için henüz erken. Onun içindir ki piyasa bu sefer dizginleri sıkı tutuyor.
