ANALİZ | YÜKSEL DURGUT
Pakistan tarihinde bugüne kadar hiçbir başbakan 5 yıllık görev süresini tamamlayamadı. Görev süreleri ya askeri darbeler, ya Yüksek Mahkeme kararları ya da siyasi rekabet nedeniyle sona erdi. Koltuğundan uzaklaştırılan Başbakanlar kervanına 18. Başbakan İmran Han da eklendi.
İmran Han, 23. seçilmiş başbakan olarak görevine 18 Ağustos 2018’de yemin ederek başladı. 10 Nisan 2022’de gensoru önergesi ile koltuğunu bırakmak zorunda kaldı. Pakistan tarihinde bir başbakanın görevinin üç yıldan fazla sürdüğü çok nadir görülmüştür. Han, 3 yıl 7 ay 22 gün görev yapmış oldu. Son 74 yılda 22 kişiden sadece üçü, 4 yılı tamamlamayı başardı. Ancak hiçbiri Han’ın düştüğü duruma düşmedi.
İmran Han’ın selefi Navaz Şerif ve diğerlerinden farkı, toprak ağası olmamasıydı. Bir politikacı değil, bir kriket oyuncusuydu ve halk kahramanıydı. Pakistan’da muhalefetin başbakanları koltuğundan etme arayışı ilk defa yaşanmadı. Pakistan Halk Partisi ve Pakistan Müslüman Birliği (Nawaz) liderliğindeki muhalefet partileri, Han’ın hükümetinin ülkedeki ekonomik krizden ve artan enflasyondan ‘başarısız’ bir dış politikaya ek olarak sorumlu olduğunu iddia etti. Ancak Han’a en büyük darbe parti içinde saf değiştirenlerden geldi.
Selefi Navaz Şerif 1990, 1997 ve 2013 yıllarında üç kez başbakan seçildi. İlk iki döneminde bir cumhurbaşkanı ve bir darbe girişimi ile iki kez devrildi. Üçüncüsü ile kamu görevinden ömür boyu menedildi. İlginç bir rastlantı, Başbakan İmran Han’a karşı gensoru önergesi, Han’ın 1992’de Ulusal Kriket Takımının kaptanı olarak Dünya Kupası’nı kazandığı 25 Mart’ta yaşandı.
BAŞ DÖNDÜRÜCÜ BİR GÖREVDEN ALMA YARIŞI
Aşağıda dikkatinize sunduğum Başbakanların görev sürelerini okumak bile baş döndürücü. Butto ve Şerif aileleri ülke üzerinde söz sahibi olmayı bırakmayı eskiden beri hiç düşünmediler. Hep geldiler, devrildiler ardından ya suikasta uğradılar ya da sürgüne gönderildiler.
Şimdi ise Butto ve Şerif ailelerinin varisleri miting alanlarındalar. Birisi Şerif’in kızı Maryam Navaz diğeri ise Benazir Butto ve Asif Ali Zardari’nin oğlu Bilavel Butto Zardari. Her ikisinin başına gelenler baba ve annelerinin yaşadıkları gibi umarım olmaz ve görev sürelerini 5 yıl ile tamamlarlar ama tarihin tekerrürü gerçekleşirse maalesef uzun sürmeyecektir.
Pakistan’ın ilk başbakanı Liaqat Ali Khan 16 Ekim 1951’de Ravalpindi’de öldürüldü. Sonra ikinci Başbakan Khawaja Nazimuddin’in hükümeti 17 Nisan 1953’te General Vali Ghulam Muhammed tarafından feshedildi. Ülkeye sadece 1,5 yıl hizmet etti. Başbakan olarak atanan Muhammed Ali Bogra çoğunluğu sağlayamadı ve görevden aldı. Chaudhary Muhammed Ali 1955’te başbakan oldu. 1956 anayasası ile cumhurbaşkanı olan İskender Mirza ile yaşadığı anlaşmazlık nedeniyle 12 Eylül’de Muhammed Ali istifa etti.
Hüseyin Şehit Suhrawardy, Awami Ligi’nin lideriydi ve 1957’de İskender Mirza ile görüş ayrılıkları nedeniyle görevden alındı. İbrahim İsmail Çundrigar, Suhrawardy’nin istifasının ardından Mirza tarafından atandı. Yaklaşık iki ay başbakanlık yaptı. Chundrigar, Aralık 1957’de görevinden istifa etti. Eyüp Han, 1958’de sıkıyönetim ilan ettikten sonra hükümet düştü. İskender Mirza daha sonra Feroz Han Noon’u Pakistan’ın 7. başbakanı olarak atadı. 1958’de Eyüp Han tarafından Sıkıyönetim ilan edildikten sonra görevinden alındı. Nurul Emin 7-20 Aralık 1971 tarihleri arasında sadece 13 gün başbakanlık yaptı.
Zülfikar Ali Butto, General Ziya-ül Hak tarafından bir darbeyle görevden alındı: 13 yıllık Sıkı Yönetimin ardından Zülfikar Ali Butto yeniden iktidara geldi. Butto, 1973 Anayasası kabul edilene kadar Cumhurbaşkanı olarak kaldı. 1973 Anayasası’ndan sonra başbakan olabilmek için görevinden istifa etti. 1977’de seçimlere girdi ve başarılı oldu ama aynı yıl General Muhammed Ziya-ül Hak’ın darbesiyle görevden alındı ve 1979’da idam edildi. Ülkeye 3 yıl 10 ay 21 gün hizmet etti. Başbakan Muhammed Han Junejo, Cumhurbaşkanı Ziya tarafından Ravalpindi’deki Ojhri Kampı olayını soruşturacağını açıklamasından birkaç gün sonra görevden alındı.
BUTTO VE ŞERİF DÖNEMLERİ
Benazir Butto, ilk döneminde Başkan İshak Han tarafından görevden alındı. Butto, 1988’de yeniden Başbakan olarak iktidara geldi. Cumhurbaşkanı Gulam Ishak Han, 6 Ağustos 1990’da Butto’nun hükümetini ikinci kez devirdi.
Navaz Şerif, ilk görev süresinde Devlet Başkanı İshak Han tarafından görevden alındı. Şerif, Butto’nun yolundan gitti ve Yargıtay daha sonra iade kararı verdi. Ancak dönemin Genelkurmay Başkanı Vahit Kakar, 18 Temmuz 1993’te hem Navaz Şerif’i hem de Gulam İshak Han’ı istifaya zorladı.
Benazir Butto, 1993’te tekrar Pakistan Başbakanı oldu ama ikinci hükümeti de üç yıl sürdü. Kendi seçtiği Cumhurbaşkanı Faruk Laghari, 1996’da Butto’yu görevden aldı. Butto 2007 yılındaki seçim gezisi sırasında suikast sonucu öldürüldü.
Navaz Şerif, Şubat 1997 seçimlerinde yeniden Pakistan Başbakanı oldu, ancak 12 Ekim 1999’da General Pervez Müşerref olağanüstü hâl ilan etti ve Şerif’i iktidardan uzaklaştırdı. Ardından, Müşerref’in yönetimindeki üç başbakan, kısa sürelerle koltukta oturabildi.
Şevket Aziz, Ağustos 2004’te başbakan oldu ve 3 yıl 2 ay 18 gün görev yaptı. Yusuf Rıza Gilani, yargıtay tarafından görevdeki cumhurbaşkanı aleyhine yolsuzluk davalarını araştırmadığı için koltuktan alındı. 4 yıldan fazla görev süresi oldu.
Raja Pervaiz Ashraf ülkesine 9 ay 2 gün hizmet etti. Navaz Şerif üçüncü kez Başbakan oldu ancak görev süresinin son yılına girerken Panama Belgeleri tarafından görevinden alındı ve bu sefer 4 yıl 1 ay 23 gün görevde kaldı. Said Hakan Abbasi 10 ay görevde kaldı.
Sözüm ona sosyal medyada ahkam kesen ve “Pakistan düşmeyecek ve bu şarkı burada sona ermeyecek” nidaları atanlar ülkede görevden alınan siyasi liderlerin bir listesine baksınlar. Bu listede bulunan hiçbir lider 5 yıllık görev süresini tamamlayamadı. İslam dünyasının en büyük yarası, yaşananları hep dış güçlerde aramak. Asıl yılanlar hep koynunda besleniyor. Aynen 15 Temmuz’da olduğu gibi.
