Dijital platform Netflix’in 2023 yapımı Mary filminin analizi için başladığımız bu seride, platformun dini film, dizi ve belgesellerini analiz edeceğimiz bölüme geldik. Mary filminin ayrıntılı analizinden önce, Netflix ve maneviyat yapımlarına genel bir bakışta bulunalım.
M. NEDİM HAZAR | YORUM
Kutsal karakterler Hollywood için bitimsiz bir hazinedir. Başta peygamberler olmak üzere pek çok inanç sahibi kahramanın hikayeleri binlerce kez perdeye aktarılmıştır.
Bunların başında elbette Hz. İsa geliyor. Sebebi de malum; Hollywood sinemada baskın bir paya sahip. Bu konuda Müslümanların perişan halde olduğunu söylememe gerek yok sanırım.
Hz. Meryem hakkında ayrıntılı bir yazıyı dün yayınlamıştık. Şimdi ise Meryem karakterinin son beyazperde uyarlaması olan Netflix’in “Kutsal Meryem” filmine yakından bakacağız.
Şunu belirtelim ki, Hollywood’un Hz. Meryem’e olan ilgisinin 100 yıldan fazla bir geçmişi var. Hz. Meryem karakterinin perdeye yansıtıldığı ilk film 1912 yapımı (henüz sesli sinemaya geçilmemişti) bir Hollywood filmi “From the Manger to the Cross – Ahırdan Çarmıha.”
Ahırdan Çarmıha Amerikan sinemasının dini -daha doğrusu Hıristiyanlığı- keşfetme filmidir. 1912 yapımı From the Manger to the Cross, İsa’nın hayatını anlatan ve sinema tarihinde önemli bir yere sahip olan bir sessiz filmdir. Yönetmenliği Sidney Olcott tarafından yapılan bu film hem dini temalı sinemanın hem de uzun metrajlı film formatının öncülerinden biri olarak kabul edilmekte. Film, İsa’nın doğumundan çarmıha gerilişine kadar olan yaşamını dramatik bir biçimde ele alıyor.
Film, Kalem Company adlı Amerikan yapım şirketi tarafından çekilmiştir. Çekimler, otantik bir atmosfer yaratmak için Filistin, Mısır ve İsrail gibi kutsal topraklarda gerçekleştirilmiştir. Bu, dönemin filmleri için nadir bir durumdu ve yapımı daha gerçekçi kılmak için büyük bir çaba harcanmıştır. Kaba bir bakış açısıyla baktığımızda 1 saatlik bu filmin, daha sonra çekilen yüzlerce HZ. İsa temalı filme kaynaklık ettiğini görürüz.
“From the Manger to the Cross – Ahırdan Çarmıha.” 1912
Yaklaşık 35 bin dolarlık bir bütçeyle çekilen ve dönemine göre oldukça büyük bir prodüksiyon olarak kabul edilen film, Yeni Ahit’teki hikâyeleri takip ederken; İsa’nın doğumu, mucizeleri, çarmıha gerilişi ve dirilişi gibi İncil’deki önemli olaylar detaylı bir şekilde aktarılır. Muhtemelen ilk olması ve Kiliseden gelmesi muhtemel eleştirileri yumuşatması için, anlatımda dini metinlere sadık kalınmış ve bu yönüyle bir Pazar ayinine benzese de görsel sahnelerle hikâyenin duygusal derinliğinin artırılmaya çalışıldığını görüyoruz.
Gösterime girdiği dönemde dini hassasiyetler nedeniyle hem övgü hem de tartışmalara neden olan film, zaman içinde sinema tarihçileri ve akademisyenler tarafından bir başyapıt ve dini sinemanın mihenk taşlarından biri olarak değerlendirildi. UNESCO tarafından kültürel bir değer olarak tescillenmiş ve birçok kez restore edilmiş.
Sinemada Meryem filmleri
Alçakgönüllülük, bağlılık ve eşsiz zarafetle dolu hikâyesi, sanat, edebiyat ve sinema gibi birçok alanda ilham kaynağı olan Hz. Meryem figürü için yıllar yılı, farklı kültürlerden ve dini arka planlardan gelen sinemacılar, Meryem’in hikâyesini beyaz perdeye taşıyarak onun yaşamını, inancını ve Mesih’in annesi olarak üstlendiği rolü keşfetmiş. İsterseniz bunların belli başlı olanlarına kısa göz atalım.
The Nativity Story (2006)
Catherine Hardwicke tarafından yönetilen The Nativity Story, İsa’nın doğumuna kadar olan süreçte Meryem’in yolculuğunu duygusal bir şekilde ele alır. Keisha Castle-Hughes, genç ve samimi bir Meryem tasviri sunar. Film, Meryem’in Yusuf ile nişanı (Oscar Isaac tarafından canlandırılıyor), melek Cebrail tarafından yapılan ilahi ziyaret ve hamileliği sırasında karşılaştığı zorluklara odaklanır. Film, tarihsel dönemin atmosferini ve Meryem’in ruhsal gücünü etkileyici bir şekilde işler.
Mary, Mother of Jesus (1999)
Pernilla August’un Meryem’i, Christian Bale’in ise İsa’yı canlandırdığı bu televizyon filmi, Meryem’in hayatını kendi bakış açısından anlatıyor. Meryem’in Hz. İsa ile olan ilişkisini hem bir anne hem de onun ilahi misyonunun takipçisi olarak ele alır. Film, Meryem’in mücadelelerini ve sarsılmaz inancını vurgulayarak onun eşsiz rolüne ışık tutuyor.
Azize Mary (2002)
Daha az bilinen ancak derin manevi bir yapım olan Saint Mary, İranlı yönetmen Shahriar Bahrani tarafından çekilmiş. Film, Meryem’in çocukluğundan İsa’nın mucizevi doğumuna kadar olan hayatını anlatıyor. Başroldeki Shabnam Gholikhani’nin etkileyici performansı, Meryem’in saflığını ve dindarlığını ön plana çıkarmakta. Film, Meryem’i İslam geleneğine göre ele alıyor ve onun evrensel önemine kültürler arası bir bakış sunuyor.
The Passion of the Christ (2004)
Mel Gibson’ın tartışmalı ancak çığır açan filmi The Passion of the Christ, İsa’nın hayatının son 12 saatine odaklanıyor ancak Maia Morgenstern’in canlandırdığı Meryem Ana unutulmaz bir tasvir olarak akıllarda kalıyor. Film, Meryem’in oğlunun acı çekişine ve çarmıha gerilmesine tanıklık ederken yaşadığı derin kederi gözler önüne sermekte. Onun sessiz gücü ve büyük acısı, anneliğin sevgi ve fedakârlık dolu doğasını güçlü bir şekilde yansıtıyor.
Mary of Nazareth (2012)
Giacomo Campiotti’nin yönettiği bu İtalyan yapımı film, Meryem’in çocukluğundan itibaren yaşamını ve İsa’nın hizmetindeki rolünü kapsamlı bir şekilde ele alıyor. Alissa Jung’un canlandırdığı Meryem, zarif ancak kararlı bir karakter sergiliyor ve onun içsel gücünü ve bağlılığını vurguluyor. Film, onun ilahi bir amaçla dolu yolculuğunu hem duygusal hem de ilahi yönleriyle işlemekte.
Jesus of Nazareth (1977)
Franco Zeffirelli’nin yönettiği ve televizyon tarihinin en ikonik yapımlarından biri olan Jesus of Nazareth, İsa’nın yaşamının tamamını kapsayan epik bir mini dizi. Meryem Ana’yı Olivia Hussey canlandırırken Hussey’nin performansı, Meryem’in sevgi dolu ama aynı zamanda acılarla dolu annelik yolculuğunu derin bir duygusal yoğunlukla sunmakta.
Dizi, Meryem’in Hz. Cebrail’den aldığı haberi kabul etmesi, İsa’nın doğumu ve çocukluğu, mucizelerinin başlangıcı, çarmıha gerilmesi ve dirilişi gibi dönüm noktalarını detaylandırıyor. Zeffirelli’nin yönetiminde, Meryem karakteri hem insani hem de ilahi bir öz taşıyan güçlü bir figür olarak sunulduğu dizi, onun bir anne olarak sevgisini ve Mesih’in annesi olarak görevini ustalıkla birleştiriyor.
Örnekleri uzatmak mümkün ancak bu kadar yeterli sanırım. Bahsini ettiğimiz bu filmlerde Hz. Meryem sadece dini bir ikon olarak değil, aynı zamanda olağanüstü cesaret ve inanç sahibi bir kadın olarak tasvir edilir.
Bu arada gelecek yıl vizyona girmesi planlanan ve Anne Hathaway’in başrolünü oynadığı Mother Mary’nin Hz. Meryem ile sadece isim göndermesi dışında bir alakasının olmadığını, bahsini ettiğimiz filmin bir müzisyenle, moda tasarımcısının ilişkisini anlattığını vurgulayalım.
Netflix’in dini filmleri
Dijital yayın platformlarının yükselişi, dini temaları ele alan yapımların geniş bir izleyici kitlesine ulaşmasına imkan sağladı. Netflix, bu alanda dikkat çeken bir platform olarak, farklı inanç sistemlerinden ve dini hikâyelerden ilham alan birçok film ve diziyi izleyiciyle buluşturuyor. Bu yapımlar, yalnızca dini bir mesaj sunmakla kalmayıp, aynı zamanda insani deneyimlere dair derinlemesine bir bakış açısı sunsa da kimi zaman saçma sapan filmler de “İnanç ve maneviyat” etiketiyle yayına koyuluyor.
Sinemanın Dini ve özellikle Hz. Meryem filmlerine bakışını inceledikten sonra şimdi bir de benzer bir merceği Netflix’e tutalım. Bakalım, bu platformun dini ya da maneviyatla gibi filmleri hangileri. Buyurun ruhani Netflix’e…
Son yıllarda Netflix, inanç ve maneviyat temalarını işleyen çeşitli film, dizi ve belgesellere ev sahipliği yaparak bu alanda dikkat çeken bir platform haline geldi. Bu yapımlar, insan mücadelelerini, ilahi soruları ve ahlaki karmaşıklıkları bir araya getirerek farklı kesimlerden izleyicilere hitap ediyor.
Biraz yakından baktığımızda Netflix’teki inanç temalı yapımlar, sadece dini doktrinlere odaklanmadığını görüyoruz. Dijital platform umut, kurtuluş, sevgi ve bağışlama gibi evrensel temaları işliyor. Bu hikâyeler, izleyicilerin kendi hayatlarıyla ilişki kurabilecekleri karakterler ve ikilemler sunarak küresel bir kitleye hitap etmeyi hedefliyor. Bunları şöyle kümeleyebiliriz:
Dini Figürleri İnsancıllaştırmak: Pek çok inanç temalı film, tanınmış dini figürleri insani yönleriyle ele alıyor. Örneğin, Mary (2023), Meryem Ana’nın ilahi görevini kabul ederken yaşadığı insani zorluklara odaklanıyor.
Modern Yorumlar: Messiah (2020) gibi yapımlar, dini anlatıları modern bir bağlamda ele alarak inanç, siyaset ve teknoloji gibi güncel sorunlarla ilişkilendiriyor.
Manevi Yolculukları Belgelemek: The Story of God with Morgan Freeman gibi belgeseller, dünya çapında farklı manevi pratikleri ve bunların bireysel ve toplumsal etkilerini araştırıyor.
Netflix’in inanç temalı yapımları, geleneksel dini anlatılar ile modern sinematik teknikler arasında bir köprü kurmaya çabalıyor demek mümkün. Bu yapımlar, maneviyatı daha geniş bir perspektiften ele alarak izleyicileri kendi inançları ve ahlaki değerleri üzerine düşünmeye davet ediyor gibi. Ancak, kreatif özgürlüklerin dini geleneklerle çeliştiği durumlar her zaman olduğu gibi tartışmalara yol açabiliyor.
Şimdi yaptığımız seçkiye gelelim ve önce filmlerden başlayalım:
The Two Popes (2019)
Papa Benedict XVI ve Papa Francis arasındaki diyaloglara odaklanan bu film, liderlik, değişim ve bağışlama temalarını işliyor. Anthony Hopkins ve Jonathan Pryce’ın güçlü performanslarıyla dikkat çekiyor.
Mary (2023)
Meryem Ana’nın gençlik yıllarını ele alan bu film, onun ilahi rolünü kabul etme sürecini modern bir anlatımla sunuyor.
The Young Messiah (2016)
İsa’nın çocukluğunu konu alan bu yapım, onun hem insani hem de ilahi yönlerini keşfediyor.
Come Sunday (2018)
Gerçek bir hikâyeye dayanan bu film, bir evangelist olan Carlton Pearson’ın inanç kriziyle yüzleşmesini ve dini inançlarını yeniden tanımlamasını anlatıyor.
Birkaç tane de diziye değinelim…
Ahit: Musa’nın Hikâyesi (Testament: The Story of Moses) Türk yapımcı ve yönetmen Emre şahin’in elinden çıkan bu belgesel drama dizisi, Hz. Musa’nın prenslikten peygamberliğe uzanan hayatını detaylı bir şekilde ele alıyor. İlahiyatçıların ve tarihçilerin görüşlerine de yer veren yapım, Hz. Musa’nın yaşamını ve dönemin koşullarını derinlemesine inceliyor.
Messiah (2020)
Modern bir Mesih figürünün ortaya çıkışını konu alan bu dizi, din, siyaset ve medya ilişkisini sorguluyor.
The Family (2019)
ABD’deki etkili bir Hristiyan organizasyonu hakkında bir belgesel dizisi.
The Chosen One (2019)
Brezilya yapımı bu dizi, mucizeler ve inanç arasındaki çatışmayı ele alıyor.
Ve belgeseller ki ben en çok bunlarla ilgileniyorum…
The Story of God with Morgan Freeman (2016)
Dünyanın dört bir yanındaki farklı dini inançları ve ritüelleri araştıran bir belgesel serisi.
Explained: The Next Pandemic (2020)
Dini inançların küresel krizlere nasıl tepki verdiğini ele alan bir bölüm içeriyor.
American Gospel (2020)
Maneviyatın ticarileştirilmesini eleştiren bir belgesel.
Holy Hell (2016)
Bir tarikatın yükselişini ve çöküşünü anlatan bu yapım, inanç topluluklarındaki güç ve bağlılık dinamiklerini inceliyor.
Hristiyanlık ve Mistik Objeler Bu belgesel, Katolik inancına ait mucizevi güçlere sahip olduğu düşünülen kutsal hazinelerin tarihini ve ardındaki gizemi keşfediyor. Peygamberlerle doğrudan ilgili olmasa da dini objelerin ve figürlerin tarihsel önemini anlamak isteyenler için değerli bir kaynak.
Üç bölümlük bu seriyi son bir yazı ile bitireceğiz.
