TARKAN TEKTEN, ARİF ASALIOĞLU | HELSİNKİ, MOSKOVA
Finlandiya ile ABD arasındaki Savunma İşbirliği Anlaşması DAC 14 Aralık 2023 Perşembe günü Finlandiya parlamentosunda onaylandıktan sonra 18 Aralık Pazartesi günü de ABD’de imzalandı. Anlaşmaya göre ABD askerleri, Finlandiya Savunma Kuvvetleri’ne ait 15 askeri bölgeyi kullanabilecek. DAC benzeri bir anlaşma ABD ile İsveç ve Norveç arasında da bulunuyor. Finlandiya ile birlikte ABD ordusu İskandinavya bölgesinde 36 askeri bölgeyi kullanabilecek.
Finlandiya Savunma Bakanı Antti Häkkänen ve Finlandiya Dışişleri Bakanı Elina Valtonen düzenledikleri bir basın toplantısı ile anlaşmanın içeriğini kamuoyuna açıkladı. Buna göre Finlandiya ve ABD arasındaki savunma işbirliği ve eğitim faaliyetleri kolaylaştırılacak. ABD ordusu, Finlandiya topraklarında silah ve diğer askeri malzemeleri depolayabilecek.
Dışişleri Bakanı Valtonen yaptığı açıklamada, “Anlaşma ülkelerimiz arasında güvenlik politikası ve işbirliğini önemli ölçüde derinleştiriyor. Şu anda Finlandiya’ya yönelik acil bir dış tehdit yok. Anlaşma bundan dolayı yapılmadı.” dedi.
Kendi savunmamızı kendimiz yapacağız
Savunma Bakanı Antti Häkkänen ise anlaşmanın Finlandiya’nın savunma ve güvenliği açısından çok önemli olduğunu belirtti. Häkkänen, “Bundan sonra kendimizi tek başımıza savunmayacağız. NATO, ABD ve diğer müttefiklerimiz de Finlandiya’nın savunmasına güçlü bir destek verecek. Biri bize saldırırsa veya tehdit ederse beraber savunacağız. İskandinav ülkelerinin ve kuzey ülkelerinin NATO’ya üye olması ve DAC’ı imzalaması bir bütünlük oluşturuyor. Finlandiya 15 askeri bölgeyi ABD ordusunun kullanımına açmayı onayladı.” dedi. ABD askerlerinin Finlandiya’da kalıcı olup olmadığının sorulması üzerine Häkkänen net bir cevap vermekten kaçındı.
Rusya tehdidi ciddiye alınmalı
Savunma Bakanı, Rusya’nın Avrupa ülkeleri için uzun vadeli ve gittikçe kötüleşen bir tehdit oluşturduğunu ve bu tehdidin ciddiye alınması gerektiğini belirtti. Bakan, Rusya’nın bu tehditlerinin Kuzey ülkeleri ile Avrupa ülkeleri arasındaki askeri işbirliğini arttırdığını ifade etti.
Nükleer silahlara ön yasak getirilmedi
Silahların ve askeri malzemelerin Finlandiya’da depolanması, askeri alanların ABD ordusunun kullanımına açılması Finlandiya’ya yönelik tehditlerde caydırıcı rol oynuyor. Finlandiya Nükleer Enerji Yasası’na göre Finlandiya topraklarında nükleer silah bulundurmak yasak. Ancak Finlandiya ile ABD arasındaki anlaşmayla Finlandiya’ya nükleer silahların konuşlandırılması ile ile ilgili bir yasak getirilmedi.
Finlandiya, NATO dışında neden DAC anlaşmasını kabul etti?
Finlandiya’nın NATO’ya üye olmasının dışında DAC anlaşmasını imzalamasının sebebi NATO’nun alacağı bazı kararların gecikmesi durumunda acil bir uygulama planı olarak DAC’ı hızlı bir şekilde devreye sokmak olduğu söyleniyor. Uzmanlar sebep ne olursa olsun ABD’nin geçici veya kalıcı olarak Finlandiya topraklarında askeri üslere sahip olacağını belirtiyor.
DAC benzeri bir anlaşma ABD ile İsveç ve Norveç arasında da bulunuyor. ABD, anlaşma çerçevesinde Norveç’te 4, İsveç’te 17 askeri bölgeyi kullanıyor. Finlandiya ile birlikte ABD ordusu İskandinavya bölgesinde 36 askeri bölgeyi kullanabilecek. Finlandiya NATO ve DAC dışında İngiltere önderliğindeki JEF savunma anlaşmasına da dahil. Finlandiya Savunma Kuvvetleri ve İsveç Savunma Kuvvetleri de zaman zaman ortak askeri tatbikatlar yapıyor.
Kutup bölgeleri ısınıyor
ABD’nin İskandinav ülkeleri ile yaptığı askeri savunma anlaşmaları neticesinde nispeten sessiz olan kutup bölgelerindeki askeri hareketlilik de artmış olacak. Finlandiya’nın DAC kapsamında Rovaniemi ve çevresinde bazı bölgeleri ABD askerlerinin kullanımına açması kutup bölgelerinin stratejik öneminin arttırdığını gösteriyor.
Anlaşmaya göre ABD ordusunun Finlandiya topraklarındaki kullanacağı bazı askeri bölgelerin kullanımı sadece ABD ordusunun erişimine açık olacak. ABD askerleri veya personelinin Finlandiya’da suç işlemesi durumunda Finlandiya kanunlarına göre değil de ABD kanunlarına göre yargılanacak.
Rusya tedirgin; Putin’den sert açıklama
Rusya Devlet Başkanı Putin, Finlandiya’nın NATO’ya katılımı, ADB ile Savunma İşbirliği Anlaşması imzalaması ve doğu sınırlarını tamamen kapatılmasına sert tepki gösterdi. Rusya ile Finlandiya arasında ciddi bir problem bulunmadığını ancak Finlandiya’nın NATO’ya katılımı sonrası bunu bir ‘tehdit’ olarak aldıklarını belirtti.
Finlandiya’nın NATO’ya üye olması Rusya’yı ciddi manada huzursuz etti. Rus makamlar resmi açıklamalarda bulunarak, bunun Finlandiya için sonuçları olacağını söyledi. Finlandiya askeri ittifaklarla kendisini güvence altına almakla meşgul iken Rusya konu ile ilgili siyasi açıklamalarla yetiniyor. Rusya Finlandiya sınırında askeri hareketliliği henüz arttırmamış olsa da Putin’in önceki gün Finlandiya sınırında Leningrad askeri bölgesini oluşturacaklarını açıklaması bölgenin askeri açıdan ciddi hareketliliklere sahne olacağına işaret ediyor.
Rusya’nın Finlandiya’nın aldığı tedbirlere yaklaşımı ise şu şekilde;
- Finlandiya, 14 Aralık’tan itibaren Rusya sınırındaki en büyük kontrol noktalarını yeniden ulaşıma açacağını ilan etti. İki hafta önce kapatılan Vaalimaa, Nuijamaa ve Imatra sınır kapıları 14 Aralık’ta yeniden çalışmaya başladı. Fakat Finlandiya, Rusya ile sınır kapılarını açtıktan bir gün sonra tekrar kapattı. Bu gelişme ülkenin İçişleri Bakanı Mari Rantanen tarafından duyuruldu.
- Finlandiya tarafı daha önce Moskova’yı artan göçmen akınıyla suçlamıştı. Finlandiya sınır teşkilatına göre, son birkaç hafta içinde Afganistan, Kenya, Fas, Pakistan, Somali, Suriye ve Yemen’den 700’den fazla göçmen Rusya sınırını geçti. Bundan dolayı da sınır kapılarının kapatılması kararı gelmişti. Tekrar açılması konusunda ise aslında Finlandiya meclisinde farklı yaklaşımlar vardı. Bir şekilde Rusya cezalandırılmak isteniyordu. Düzensiz göçmenler bunun son damlası oldu.
- Rusya ile Finlandiya arasındaki ilişkilerde, Helsinki’nin Rusya ile Batı arasında bir arayüz olarak kalarak çatışmalardan kaçınmaya çalıştığı pragmatik işbirliği ve etkili diyalog günleri nihayet geçti.
- 30 Kasım’da Rusya ile sınırını tamamen kapatarak böyle bir adım atan ilk ülke Finlandiya oldu. Geleneksel olarak Rusya’ya karşı çok daha temkinli davranan Baltık ülkeleri bile Finlandiya deneyimini tekrarlamayı henüz planlamıyor. Helsinki, kararını Rusya sınırındaki mülteci akışındaki keskin artışla açıklıyor fakat bu aç kapatlar başka endişelerin olduğunun da işaretçisi.x
- Finlandiya makamlarının Rusya ile sınırı kapatmaya karar verme hızı çeşitli nedenlerle açıklanıyor. Her şeyden önce Finlandiya toplumunda duruma sert ve acil bir tepki verilmesi gerektiği konusunda bir fikir birliği var. Finlandiya’da sağ ve sol arasında aktif bir iç tartışmanın olduğu 2015’teki göçmen krizinden farklı olarak, “mültecileri” kabul etmeye karşı olanlar ve destekleyenler bugün açık bir azınlıkta.
- Bu arada, 27 Kasım itibarıyla yeni gelen göçmenlerin tek bir sığınma başvurusu bile onaylanmadı. Arap ülkeleri ve Afrika’daki potansiyel göçmenlerin kullandığı sosyal ağlarda dolaşan, Rusya sınırından Finlandiya’ya kolayca girilebileceğine dair efsanenin çürütülmesi gerekiyor.
- Finlandiya’da olup bitenler Moskova’nın organize ettiği ve yönettiği bir süreç, hibrit bir savaşın unsuru olarak algılandığı için böyle bir karar almak daha da kolaylaştı.
- Sonuç olarak, Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşının bir sonucu olan bilincin güvenlikleştirilmesi devreye giriyor. Bu, 2021-2022 yılı başında Finlandiya’nın NATO’ya katılmaya karar verdiği dönemde kamuoyunun ruh halini tamamen gösteren refleksin aynısı. Rusya artık Finliler tarafından kendilerine yönelik bir tehdit olarak algılanıyor; bu nedenle, Rus tehdidi karşısında ulusal güvenliğin güçlendirilmesi olarak yorumlanan her türlü tedbire kamuoyu desteği veriliyor.
- Rusya, St. Petersburg’daki “vize fabrikası” olarak bilinen Finlandiya konsolosluğunu kapattı. Finlandiya, Turku’daki Rus konsolosluğunu kapatarak yanıt verdi. Ve hatta binası yıkılacak ve büyük olasılıkla bu siteye bir anaokulu inşa edilecek. Üstelik Finlandiya’da çifte vatandaşlığı tanımayan ülkelerin vatandaşlarına yasaklanıp yasaklanmayacağı konusunda yeniden bir tartışma yaşanıyor. Ve bu öncelikle Rusya için geçerlidir.
- En kötü durumda, ya pratikte bir kişinin Finlandiya’daki tüm yaşamının bağlantılı olduğu bir Finlandiya pasaportunu ya da yapılması neredeyse imkansız olan bir Rus pasaportunu reddetmek arasında seçim yapma ihtiyacı ortaya çıkabilir.
