ANALİZ | SEMİH ARDIÇ
Vergi tahsilatının seyri ekonominin sıhhati hakkında fikir verecek göstergelerden biridir. Vadesinde tahsil edilen vergi tutarı ne kadar fazla ise iktisadî faaliyet o kadar hızlanmış demektir. Bütçenin gelir tarafında işler bu şekilde yolunda gittiğinde yatırımlar artar, işsizlik azalır. Aksi halde ticaret yavaşlamıştır ve piyasa evvela durgunluğa, akabinde buhrana sürüklenme ihtimali ile karşı karşıyadır.
Maliye Bakanlığı’nın 2016 ve 2017’de ilan ettiği iki vergi affı nakit ihtiyacının arttığını tescil etmişti. ‘Likidite krizi’ denilen bu tablo o kadar tescilli hale gelmişti ki ilk aftan elde edilen tahsilat devede kulak misali düşük kalınca ikinci af paketi hazırlanmıştı.
AFFIN AFFINA RAĞMEN…
“Oldum olasıya affa karşıyım” diyen Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ve, “Bir daha vergi affı yok. Bu son olacak. Herkes hesabını buna göre yapsın” ültimatomu veren Maliye Bakanı Naci Ağbal bizzat açıklamıştı iki af paketini. Sadece beyanla fiil arasındaki uçuruma dikkatinizi çektim. Siyasetçinin ne kadar iki yüzlü olabildiğine, hatta insanların gözünün içine baka baka çok rahat yalan söyleyebildiğine temas edip geçtim.
Esasında bir senede iki malî affın ne kadar çare olabildiğini tahlil etmekti muradım. Affın affı çıkarıldıysa Maliye’nin alacak defterinde bakiye kalmamıştır herhalde. İdare o kadar gecikme faizinden vazgeçtiğine göre mükellef borcunu koşa koşa ödemeye gitmiştir.
BORÇLU SAYISI VE BORÇ TUTARI ARTTI
Gelir İdaresi Başkanlığı’nın mutat yayınlanan vergi borçluları listesine göre aflar pek de çare olmamış. 1 milyon lira ve üzerinde vergi/vergi cezası borcu olan mükellef sayısı arttığı gibi idarenin alacak tutarı da neredeyse ikiye katlanmış.
Vadesi geldiği halde 30.6.2015 itibarıyla ödenmemiş bulunan ve 1 milyon lirayı aşan borçlu mükellef sayısı 17 bin 148 idi. Bu kişilere ait borç tutarı ise 93 milyar 448 milyon 598 bin 314 lira idi. Vadesi geldiği halde 30.6.2017 itibarıyla 1 milyon lira ve fevkinde borçlu mükellef sayısı 30 bin 319’a yükseldi. Borç tutarı 179 milyar 398 milyon 682 bin 198 lira oldu. İki affa rağmen son iki senede Maliye’ye 1 milyon lira ve üzeri borcu olan mükellef sayısı yüzde 72, toplam borç tutarı da yüzde 92 arttı.
YENİ ZAMLAR TAHSİLAT ORANINI DÜŞÜRECEK
Peşi sıra gelen aflar tahsilat krizini aşmaya kâfi gelmediyse 1 Ocak 2018’den itibaren cari olacak yeni vergi zamları tabloyu daha da içinden çıkılmaz hale getirecektir. Zaten mükellefin ödemeye takati olsaydı aftan istifade eder ve borcunu kapatırdı.
Mükellefler afla icra işlemlerini tehir ettirmiş, amma velakin düzenli ödemeyi tercih etmemiş. Oradan kazandığı vadeyi piyasaya olan borçlarını tasfiye etmek için kullanmış.
Bütçenin sene bitmeden iflas ettiğinin ilanından başka bir karşılığı olmayan vergi zamları tahsilattaki erozyonu ikiye-üçe katlayabilir. Torba Kanun Tasarısı’na atılan zam paketinin muhtevası sadece belli bir kesimi alakadar etmiyor. Hemen herkes bu zamlardan payına düşeni fazlasıyla alacak. En fazla bedeli dar ve orta gelirliler ödeyecek.
BORCUNU VAKTİNDE ÖDEYEN CEZALANDIRILIYOR
Her gün yeni bir başlıkta zam olacağı ortaya çıkıyor. Torbaya neyi atabildiyse atmış Maliye bürokratları.
Ana hatlarıyla Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) binek otomobillerde yüzde 40, Özel İletişim Vergisi internet (Whatsapp, Wiber, Facetime) kullanımında yüzde 50 artıyor. Bankalar başta olmak üzere bütün malî kuruluşlar Kurumlar Vergisi’ni yüzde 10 zamlı ödeyecek. Gelir Vergisi üçüncü diliminde bulunan çalışanların yanı sıra ev sahiplerinin de vergi yükü arttı.
Ekonominin tamamını yüksek enflasyon ve durgunluk sarmalına sürükleyebilecek bir paket, borçlunun işini kolaylaştırmaz. Zaten mükellef de ödeme disiplini kalmadı. ‘Yakında seçim var. Nasıl olsa yine bir af çıkar’ beklentisi umumî temayüle dönüştü.
KÜMESTEKİ KAZLARI YOLMA HESABI TUTMAYACAK
Borcunu vadesinde ödeyenin cezalandırıldığı mevcut sistemde tahsilat oranlarının düşmesinde esnafta, tacirde ve müteşebbiste zuhur eden ahlakî tefessühün de payını bir kenara not etmek lazım.
Maliye’nin kümesteki kazları yolma hesabı yine tutmayacak. İsrafa son verip, lüks ve lüzumsuz harcamaları kısıp havuzun dibindeki delikleri kapatmak yerine, vatandaşa vergi salmak buyurgan devletin icraatıdır.
Devlet ne kadar buyurgan tavırları benimserse mükellefin reaksiyonu o kadar sertleşir. Kayıt dışılık hortlar. Ekonomideki kayıt dışılık yüzde 40’ları geçti bile…
Vergi oranlarındaki istikrarsızlığın ‘istikrar’ kelimesine vird-i zeban eylemiş Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) iktidarının eseri olması şayan-ı dikkattir.
GELİR İDARESİ’NİN İLAN ETTİĞİ BORÇLU LİSTE
2015 2017
Mükellef Sayısı* 17.148 30.319
Borç tutarı (TL) 93.448.598.314,24 179.398.682.198,22
(*) Vadesi geldiği halde 1 milyon lira ve fevkindeki vergi borcunu ödeyemeyen mükellef.
