YORUM | MUHSİN AHMET KARABAY
Faizsiz konut ve araba edindirme şirketleri olarak tanınan, son yıllarda farklı bir kulvara giren yapılar yok edilme ile karşı karşıya. Bu kuruluşların en büyüğü olan Eminevim’in kurucusu Emin Üstün’ün vefatından sonra kurumun yeni yapılanmasının üzerine BDDK gölgesi düştü. Yaşananlar hayli ilginç.
Gelin sizinle bugün bir yapının ortaya çıkmasından büyümesine ve oradan yok edilme sürecine sokulmak istenmesine kadar giden bir yolculuğa çıkalım. Pek çoğumuz için heyecanlı bir yolculuk olacağına inanıyorum.
Bir sektör, girişimci Emin Üstün’ün hayaliyle doğdu. Daha Yıldız Teknik Üniversitesi’nde öğrenci iken Lifsan şirketini kurup iş hayatına atılan Emin Üstün, kadınların altın gününde yaptıkları küçük tasarruflarla evlerine buzdolabı, çamaşır makinesi ya da önemli gördüğü ihtiyaçlarını karşıladıklarını gördü.
ALTIN GÜNÜNDEN EMİN OTOMOTİV ORTAYA ÇIKTI
Bunu bir sisteme dönüştüren Emin Üstün, 1991 yılında bu sistemle kendi çevresindeki insanların otomobil sahibi olmalarını sağlamaya başladı. Çevresinde sevilen ve güvenilen bir isim olarak tanınan Emin Üstün’ün bu sistemine katılımcıların kendi çevrelerinden de girmek isteyenler oldu.
Kısa zamanda bu fikir, “elbirliği sistemi” olarak tanınıp yaygınlaştı. Faiz oranlarının hayli yüksek olduğu yıllarda, hiç faiz ödemeden ve altın günü mantığı ile insanların birbirlerine destek vererek oluşan bu yapıdan Emin Otomotiv doğdu.
Emin Otomotiv’in yalın ve insanların çok kolay anlayabildikleri bu sistemi kısa sürede taklit edildi ve 2000 yılına gelindiğinde gazete ve televizyonlarda bu tarz çalıştığını söyleyen onlarca şirketin reklamları yer alıyordu. Ne var ki 2001 krizinde öteki şirketlerin tamamına yakını yok olup gitti. Buralara para yatırıp araba sahibi olmayı bekleyen on binlerce kişi mağdur oldu.
Katılımcılarını mağdur etmeyen Emin Otomotiv ise krizden büyüyerek çıktı. Otomobil yanında insanların ev sahibi olmalarını sağlayacak sisteme 2005’te geçildi. Artık insanlar altın günü mantığı ile hem araba hem ev alabileceklerdi.
YENİ KURULANLARIN YAPTIĞI REKLAMLAR EMİNEVİM’E YARADI
Bu sisteme Eminevim adı verildi. Emin Üstün, sistem içinde ev edindirme tarafının yakın zamanda otomobil tarafını geçeceğini söylediğinde çevresindeki çoğu kişi buna inanmamıştı. O yıllarda faiz hayli düşük ve TOKİ benzeri bir avantajı ev sahibi olmaları için insanlara sunuyordu.
Emin Üstün’ün bu öngörüsü de gerçekleşti. Eminevim, otomobil tarafından onlarca kat daha büyüyüp gelişti. Bu başarı da 2010’dan sonra hızla taklit edilmeye çalıştı. Dayanışma yöntemiyle çalıştığını söyleyen onlarca şirket piyasada boy göstermeye başladı.
Bunların önemli bir kısmı, “Biz aynı Eminevim sistemiyle çalışıyoruz ama daha erken teslimat yapıyoruz” diyerek kendilerine alan açmaya çalıştılar. Eminevim bir süre reklam vermeyip piyasayı bekledi. Enteresan şekilde diğerlerinin yaptığı reklamlar, Eminevim’i büyütür oldu.
Ancak banka faizlerinin artması, ev sahibi olmak isteyenleri bir şekilde bu sisteme yönlendirmiş olunca yeni kurulanların bir kısmı işi çeviremez hale geldi. Binlerce mağdur ortaya çıktı.
Sistemin kurucusu Emin Üstün 27 Aralık’ta bir iş gezisi için gittiği Ukrayna’nın başkenti Kiev’de kaldığı otelde geçirdiği kalp krizi sonrasında hayatını kaybetti. Emin Üstün, vefat ettiğinde 190 bin insan, bu şirketten ev veya araba sahibi olmuştu. Eminüstün Holding yapılanması bünyesinde 2 bin 50 çalışan ve 128 şube vardı.
BDDK VE TMSF EL ATTI, 29 KURULUŞ TARİHE KARIŞTI
Sektör büyüdü ama yasal bir zemini yoktu. Bu firmalar, halktan bir şekilde para topluyor ama banka değillerdi. Yasal altyapı oluşturulacağı gerekçesiyle bir yasa hazırlandı. Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanununda bu yıl başlarında değişiklik yapıldı.
Bu alanda faaliyet gösteren şirketlere 6 ay intibak süresi verildi. 7 Nisan 2021’e kadar BDDK’ya faaliyet ve ödemeleriyle ilgili plan sunmaları istendi. Sundukları planlar, BDDK tarafından kabul edilmeyen şirketlere tasfiye yolu gösterildi.
Konut ve otomobil edindirme şirketleri yapılan değişiklikle “tasarruf finansman şirketlerine” dönüştürüldü. Temmuz ayı başında BDDK, sektörde faaliyet gösteren 35 firmadan 21’inin tasfiye edildiğini açıklandı. Hemen ardından 8 şirketin daha tasfiyeye yönlendirilmesinin kararlaştırıldığı duyuruldu.
Sadece 6 firmanın yoluna devam edebileceği açıklandı. Bunlar şu firmalardı:
-Eminevim,
-Fuzel Ev,
-Sinpaş,
-İmece,
-Katılımevim,
-Çözüm,
-Birevim.
EMİNEVİM’E MERKEZDEN ATAMA
Sektörde bu hızlı gelişmeler olurken, Emin Üstün Holding’deki gelişmeler daha baş döndürücü bir düzeye ulaştı. Sektörün lokomotifi ve açık ara lideri olan Eminevim’de aile kurucu ismin vefatının verdiği şoku atlatıp yeniden yapılanmaya gitti. Ailenin öteki bireyleri, başından bu yana işin içinde oldukları için yapılanma uzun sürmedi.
Eminevim, Eminotomotiv, Eminotomotiv 2. El, Emin Sigorta, Emin Enerji, Emin Gayrimenkul Geliştirme, Emin Tarım ve Hayvancılık şirketleri ile faaliyet gösteren yapının finansal açıdan ne kadar güçlü durumda olduğu devlet adına yapılan denetimlerde ortaya çıkmış oldu.
Holding yönetiminden dışarıya sızan bilgilere göre, bu güçlü yapı, BDDK ve TMSF yönetiminin iştahını kabarttı. Sadece 2020 yılında 23 bin 616 aileyi faiz ödemeden ev veya araba sahibi yapan şirketin önüne bir takım bahanelerle teslimatları ötelenmek zorunda bırakıldı. Noter huzurunda yapılan kuralar erteletildi, teslimatta bir dizi sorunlar yaşatıldı.
İlk kurada çıksa bile 4 ay bekleme zorunluluğu, toplam ödenmesi gereken miktarın yüzde 40’ına ulaşmadan katılımcıya ödeme yapılmaması gibi uygulamalarla insanlar sistemden uzaklaştırılmaya çalışıldı.
Kurulduğu günden bu yana aile şirketi tarzında çalışan şirkete yapılan müdahalelerle, dışarıdan genel müdür ataması kabul ettirildi. Eminevim’in başına BDDK’nın telkini ile Sait Aytaç ismi getirildi.
Geçen ay yapılan atamada, Sait Aytaç’ın basın bülteni olarak medyaya geçilen özgeçmişinde Albaraka ve Türkiye Finans’taki yöneticiliğinden söz edildi ancak bir nokta gizlendi. Gizlenen bilgi ise Boğaziçi Üniversitesi Mezunlar Ofisi’nin internet sitesinde yer alıyordu.
BDDK’nın Eminevim’in başına gönderdiği isim Birevim’in satıştan sorumlu genel müdür yardımcısı idi.
Faaliyetleri durdurulan 29 şirketin mağdurlarına ödenmesi gereken paranın 400 milyon TL civarında olduğu daha önce açıklanmıştı. Bu paranın kapatılan şirketlerin kasasında ya da mal varlığında bulunmadığı da yine TMSF duyurularında yer almıştı.
TMSF’nin 28 Temmuz açıklamasında bu şirketlere ilişkin 426 şubenin kapatıldığı, kayıtlarda toplam 53 bin 533 adet finansal sözleşmenin bulunduğu bildirildi.
Sektör çevresinde konuşulan son bir iddiayı da kayıtlara geçmesi açısından buraya aktarmakta fayda var. BDDK Başkanı Mehmet Ali Akben’in yakında emekli olacağı söyleniyor. Sait Aytaç’ın ise emanetçi olarak gönderildiği.
TASFİYE EDİLEN FAİZSİZ KONUT FİRMALARI LİSTESİ
1- İktisatevim Gayrimenkul A.Ş.
2- Vizyon Evim Gayrimenkul Otomotiv İletişim Pazarlama Sanayi Ticaret A.Ş
3- Doğruevim Gayrimenkul Organizasyon A.Ş.
4- Finansevim Gayrimenkul Otomotiv İletişim Organizasyon Pazarlama Sanayi Ve Ticaret A.Ş.
5- Birikimevim Gayrimenkul Organizasyon A.Ş.
6- Finalevim Gayrimenkul Otomotiv Organizasyon A.Ş.
7- Yaşamevim Gayrimenkul A.Ş.
8- Hh Aydın Yatırım Holding A.Ş.
9- İhtiyaçevim Gayrimenkul Otomotiv İletişim Organizasyon Pazarlama Sanayi Ve Ticaret A.Ş.
10- Varlıkevim Gayrimenkul A.Ş. 11 İstek Evim Gayrimenkul Otomotiv Pazarlama Ve Ticaret A.Ş.
11- İstek Evim Gayrimenkul Otomotiv Pazarlama ve Tic. A.Ş.
12- İkizlerevim Yatırım Gayrimenkul A.Ş.
13- Destekevim Gayrimenkul İnşaat Taahhüt Otomotiv Organizasyon Sanayi Ticaret A.Ş.
14- Gerçekevim Gayrimenkul Otomotiv İletişim Organizasyon Pazarlama Sanayi Ve Ticaret A.Ş.
15- Değer Tasarruf Gayrimenkul A.Ş. 16 Önceevim Gayrimenkul Otomotiv Pazarlama Sanayi Ticaret A.Ş.
16- Önce Evim Gayrimenkul Otomotiv Pazarlama A.Ş.
17- Morevim Tasarruf Gayrimenkul Otomotiv Enerji Organizasyon Ve Pazarlama Ticaret A.Ş.
18- Hedefevim Gayrimenkul Otomotiv Ve Ticaret A.Ş.
19- Gelecek Tasarruf Gayrimenkul Otomotiv Ve Organizasyon A.Ş.
20- Birlikbirikim Gayrimenkul Organizasyon İletişim Otomotiv Pazarlama Sanayi Ve Ticaret A.Ş.
21- Tasarruf Organizasyon Ve Gayrimenkul Pazarlama A.Ş.
İRADİ TASFİYEYE YÖNLENDİRİLEN 8 TASARRUF FİNANSMAN ŞİRKETİ
1- Güvence Tasarruf Gayrimenkul Otomotiv Organizasyon Pazarlama Ticaret AŞ (İradi tasfiye)
2- Benimevim Gayrimenkul ve Menkul Değerler Alım Satım Organizasyonlar AŞ (İradi tasfiye)
3- Yenievim Tasarrufu Gayrimenkul Otomotiv İletişim Organizasyon Pazarlama Sanayi Ticaret. AŞ (İradi tasfiye)
4- Narevim Gayrimenkul Otomotiv İletişim Organizasyon Pazarlama ve Ticaret AŞ (İradi tasfiye)
5- Kumbaraevim Organisyon ve Gayrimenkul Pazarlama Sanayi ve Ticaret AŞ (İradi tasfiye)
6- Umutevim Yatırım Organizasyon AŞ (İradi tasfiye)
7- Ezogelin Tasarruf Gayrimenkul Yatırım Sanayi ve Ticaret AŞ (İradi tasfiye)
8- Pamuk Evim Organizasyon Gayrimenkul Oto. İnş. Müh. Mimarlık Turz. Katılım İthalat İhracat Sanayi ve Ticaret AŞ (İradi tasfiye)
