HABER İNCELEME | YUSUF DERELİ
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, politika faizi 200 baz puan artışla yüzde 19 seviyesine çıkardı. Piyasanın beklentisi faizin 100 baz puan artırılması yönündeydi. MB’den yapılan açıklamada, ‘önden yüklemeli, güçlü bir sıkılaştırmaya karar verildiği’ ifade edildi. Faiz kararı öncesi 7,48 civarında seyreden dolar kuru, akşam saatlerinde 7,30’a kadar geriledi. Euro ise 8,93’ten 8,72’ye kadar düştü.
Son faiz artışıyla birlikte Türkiye, dünyada faiz oranının en yüksek olduğu 7. ülke konumuna yükseldi. Faiz oranının yüzde 45 olduğu Venezüella listede zirvede yer alıyor. Türkiye’nin hemen üzerindeki Surinam’da faiz oranı yüzde 25. AKP’nin yanlış maliye ve para politikaları Türkiye’yi tam anlamıyla faiz cennetine dönüştürdü.
Politika faizinin yüzde 19’a yükselmesi çözüm olur mu? Ekonomistlere göre MB’nin kararı siyasete zaman kazandırdı. Kalıcı çözüm için yapısal reformlar hayata geçirilmesi zorunluluk. Peki AKP rejimi reform yapabilir mi? Önceki gün yıllar önce paylaştığı haber linki nedeniyle bir milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırıldığı, 6 milyon vatandaşın oyunu alan partiye kapatma davasının açıldığı ülkede ‘reform’ olmaz!
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) sürpriz bir kararla politika faizini beklentilerin üzerinde 200 baz puan artırarak yüzde 19’a çıkardı. Karar metninde enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve orta vadeli enflasyon görünümü üzerindeki riskler dikkate alınarak ‘önden yüklemeli ve güçlü bir ilave parasal sıkılaştırma yapılmasına karar verildiği’ vurgulandı. Metinde gerekmesi durumunda ilave parasal sıkılaşma yapılabileceği de işaret edildi.
128 MİLYAR DOLAR HEBA EDİLDİ
Bundan önceki ekonomi yönetimi, ‘faiz sebep, enflasyon sonuçtur’ takıntısı nedeniyle sadece bir yıl gibi kısa bir sürede MB politika faizini yüzde 24’ten yüzde 8,25’e çekmişti. Faizler düşünce, enflasyonist baskı nedeniyle dolar yükselmeye başladı. Doların yükselişinin önüne geçmek isteyen rejim, kamu bankalarını da kullanarak MB’nin rezervleri sattı. Düşük faizli kredi verildi. Düşük faizli krediyi çeken dövize koştu. Dolar patladı. Şimdi ise faizleri yeniden artırarak nasıl, kime ve kaç liradan satıldığı bile açıklanmayan 128 milyar dolarlık rezervi yerine koymaya çalışıyor rejim.
CEVAPSIZ SORULAR
Ekonomi yönetimi değişti ancak iktidar partisi 19 yıldır aynı. Yeni ekonomi yönetimi, eskisinin yaptığının tam tersini yapıyor. İktidar temsilcilerinin cevaplamadığı çok soru var. Mesela, madem faizi yüzde 19’a kadar çekecektiniz, neden 8,25’e kadar indirdiniz? Önceki ekonomi yönetimi hangi gerekçelerle politika faizini yüzde 24’den yüzde 8,25’e çekti? Dolar kuru 5 TL sınırını aşmadan faiz oranları neden artırılmadı? Döviz kurunu tutmak için MB’nin rezervi heba edildi ancak dolar bugün düşmüş haliyle bile 7,30 seviyelerinde. Olan 128 milyar dolarlık rezerve oldu. Bu skandalın hesabını kim verecek?
ÜLKE FAİZ SARMALINDA
Şimdi cevabı en çok merak edilen soru; MB’nin faiz artışı çare olur mu? Ekonomistlere göre olmaz. MB doğru bir hamleyle siyasetçilere zaman kazandırdı. Belki 1, belki iki ay… Fazlası değil… Şimdi top siyasetçilerde. Beklenen reformlar hayata geçirilmediği takdirde dün itibariyle 7,30’lara gerileyen dolar kuru, birkaç hafta içerisinde yeniden 7,50’lere tırmanacak. İktisatçı Mahfi Eğilmez, “TCMB politika faizini yüzde 17’den 19’a çıkardı ve USD/TL kuru 7,30’lara geriledi. Sebep – sonuç meselesinin yerli yerine oturmasının bedeli milyarlarca dolar rezerv kaybı oldu.” diyor.
MUCİZE BEKLEMEYİN
Ekonomist Mustafa Sönmez, “TCMB, enflasyonu, cari açığı, Türkiye ekonomisindeki kırılganlığı, ABD rüzgarının olumsuzluklarını sakince kabullenmiş. Bu faizle döviz sakinler ama ekonomi soğur. İşsiz kuyrukları uzar. İş aş derdi tırmanır. Yediğiniz hurmalar, tırmalar. Dolar 7,30 basamağına indi ama risk primi (CDS) 315 ile tepelerde. Faizden mucize beklemeyin, fişek gibi bir enflasyon faizi tekzip ediyor, edecek.” ifadelerini kullanıyor.
DÖVİZ KURLARINDAKİ DÜŞÜŞE ALDANMAYIN
Prof. Dr. Emre Alkin, MB’nin net bir mesaj verdiğini söylüyor: “MB; ‘siz enflasyonu, döviz kurların yükselişin sebepleriyle uğraşmazsanız ben de sonuçlarıyla uğraşırım’ diyor. Çok net! Memnun değilim. Keşke biz enflasyonun gerçek sebeplerine insek. Bunları çözmeye çalışsak da her ay MB faizi artıracak mı, artırmayacak mı diye yorum yapmasak. Faizin yükselmesinin kime ne faydası var? Hiç kimseye yok! Peki neden yükseliyor faiz? Daha önce yaptığımız yanlışlar sebebiyle yükseliyor. Çünkü enflasyonun gerçek sebepleriyle uğraşmıyoruz. ‘Faiz sebep, enflasyon sonuç’ dediler. Ne alakası var?! Enflasyon bizatihi faiz yaratıyor. Ülkede ciddi bir maliyet enflasyonu var. MB’ye başka çare bırakmıyorlar. MB kararı sonrası döviz kurlarının düşüşüne aldanmayın. Faizi yükselterek döviz kurlarını bir dereceye kadar tutabilirsiniz.”
MB’NIN ELİNDE BAŞKA SOPA KALMADI
Ekonomist Uğur Gürses ise ‘testinin kırıldığına’ dikkat çekiyor: “Ne yazık ki bu döngü tekrarlanıp duracak. Merkez Bankası eliyle negatif reel faiz ortamı sağlayıp, BDDK eliyle bankaları kredi vermeye zorlayarak devasa kredi büyümesi yapıp, TL’den kaçış ortamını yaratıp döviz rezervlerini eritiyorsunuz; sonunda el elde baş başta kalıp tek enstrümanla kalıyorsunuz. Döviz gelmiyor, faizi arttırmak zorundasınız. (…) Paylaştığı bir haber tweeti için milletvekiline siyasal nedenlerle mahkemelerden ceza çıkartıp milletvekilliği düşürülen, 6 milyon oy alan bir partiyi kapatmak için davalar açılan ülkede ekonomi yönetiminin de elinde kalan sopa ne yazık ki faizleri yükseltmek. Ne yazık ki tek başına faiz artışının buna bir faydası yok. Faizi yüzde 25 yapsanız TL’ye dönüş yaratılabilir mi? Yanıtım, hayır.”
MB, FELAKET SENARYOSUNA MI HAZIRLANIYOR?
Ekonomist Barış Soydan başka bir açıdan bakıyor faiz artışına: “Madem faizleri bu kadar çıkartacaktınız, neden indirdiniz? Nereden bakarsak bakalım, ortada bir çelişki olduğu açık. Birbirine zıt iki para politikası. MB’nin bugün neden piyasa beklentilerinin üzerinde sürpriz bir artırım yaptığı sorusu da önemli. Acaba önümüzdeki günlerde MB para piyasalarında bir çalkantı mı öngörüyor? Dış politikası Türkiye’nin önünde dikenli bir yol olduğu sır değil.”
