ÖZEL HABER | İLKER DOĞAN

İktidarın yükselen domates fiyatlarını seçimden önce düşürebilmek için  ihracata müdahale ettiği belirtiliyor. İhracatçıların iddiasına göre domates, biber ve diğer sebzelere yönelik gümrük karantina işlemleri yavaşlatılarak ihracata dolaylı olarak engel olunuyor. İhracatçılar, yıllardır çalıştıkları pazarları kaybetme riskiyle karşı karşıya.

Tanzim satış noktaları da sebze ve meyve fiyatlarını aşağı çekmeye yetmedi. Bunun üzerine iktidar yeni bir yöntem denemeye başladı. Hükümetin sebze-meyvelerin fiyatlarını seçim öncesinde aşağı çekmek için bulduğu(!) yeni yöntemi, tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım yazdı. İddiaya göre Ankara, domates, biber gibi sebzelerin fiyatlarını düşürebilmek için ihracata dolaylı yönden engel oluyor. Söz konusu engellemeyle de iç piyasada fiyatların düşmesi hedefleniyor.

İHRACAT ARTTI, FİYAT FIRLADI

Domates fiyatları son dönemde ciddi oranda arttı. 8 liradan başlayan domatesin kilosu cinsine göre 15 liraya kadar çıkıyor. Bunun en büyük sebebi ihracatın artması. Türkiye’nin domates ihracatı, yılbaşından 18 Mart’a kadar olan dönemde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 13 artarak 98 milyon dolara çıktı. Geçen yıla göre yüzde 351 artışla 40 milyon dolarlık domatesin gönderildiği Rusya’yı, 13,5 milyon dolarla Romanya ve 7,3 milyon dolarla Bulgaristan izledi. Sera üretiminin sonuna gelinmesi, tala domatesinin ise henüz çıkmaması ve ihracattaki bu artış ürünün tarla fiyatını 3 liradan 5 liraya çıkardı.

Hükümet, seçim öncesi sebze ve meyve fiyatlarının artmasını istemiyor. Bunun için de iç piyasaya daha fazla mal verilmesini planlıyor. İşte tüm bu nedenlerden dolayı domates ve diğer sebzelerin ihracatına dolaylı olarak engel çıkarılıyor, karantina işlemleri yavaşlatılıyor. TIR’lar 2-3 gün gecikmeli olarak gönderiliyor.

TIR’LARIN ÇIKIŞINA İZİN VERİLMİYOR

İddiaya göre ihracata yönelik karantina işlemlerinin yavaşlatılması talimatı Ankara’dan geldi. İhracatçılar, domates, California biberi ve diğer sebzeler başta olmak üzere ihracat işlemlerinin yavaşlatıldığını ve istenilen düzeyde ihracat yapamadıklarını söylüyor. İhracatçılar, “Domates, biber ve diğer sebzeleri ihraç etmek üzere yüklediğimiz TIR’ların Antalya’dan, Fethiye’den çıkışına izin verilmiyor. Geçen haftaya kadar herhangi bir sorun olmadan ihracat yaparken, bu hafta domates ve diğer ürünlerin fiyatında artış olması ile birlikte engellemeler başladı. Karantina işlemleri yavaşlatıldı. Daha önce bir TIR domatesten iki kasa alarak inceleyen ve buna göre karar veren karantina görevlileri, şimdi 35-40 kasaya kadar bakıyorlar. Diyelim ki kırkıncı kasada bir şey çıktı hemen ‘red’ diyerek çıkışına izin verilmiyor. İlk kez böyle bir denetim uygulanıyor. Denetimden çok ihracatı engellemeye yönelik bir uygulama. Bu da ihracatın yarı yarıya azalmasına neden oluyor.” diyor.

‘YAVAŞLATIN’ TALİMATI ANKARA’DAN

Yaş sebze ve meyve ihracatçıları, karantina görevlilerine uygulamanın nedenini sormuş. Görevliler, talimatın Ankara’dan geldiği söylüyor. İhracatçılar, yıllardır iş yaptıkları kaybetme korkusu yaşıyor: “Böyle bir uygulama kendi ayağımıza kurşun sıkmaktır. İhracatı engelleyerek fiyatları düşürmek hem üreticiye hem ülkeye zarar verir. Biz bu pazarları kolay kazanmıyoruz. Yıllarca mücadele veriyoruz. Yarın ürün çok olduğunda yine bu pazarlara satmak zorundayız. Müşterilerimizi kaybedersek nasıl satabiliriz? İhracatı engelleyici bu uygulamadan hemen vazgeçilmeli.”

Türkiye, dünya domates üretiminde 4. sırada

Türkiye’de yılda toplam 30 milyon tondan daha fazla sebze üretiliyor. Toplam sebze üretiminin yaklaşık yüzde 40’ını domates oluşturuyor. Tarım Bakanlığı’nın 2018 verilerine göre üretim miktarı 12 milyon 150 bin ton. Rakam bir önceki yıl 12 milyon 750 bin tondu. Dekar başına üretim miktarı ortalama 3,5 ton civarı.

Dünya domates üretimi ise yaklaşık 180 milyon ton. Türkiye, dünya domates üretiminde yüzde 7’den fazla bir paya sahip ve bu anlamda 4. sırada yer alıyor. Yıllara göre az çok farklılıklar olmakla birlikte domates üretiminin yüzde 70’i açıkta, yüzde 30’u ise örtülü alanda yani serada yapılıyor.

İHRACAT ORANI YÜZDE 4

Türkiye’de üretilen toplam sebzenin ise yaklaşık yüzde 4’ü ihraç ediliyor. Bu da yılda ortalama 1,2-1,3 milyon ton ihracat demek. Sebze ihracatında domates önemli bir paya sahip. Taze domates ihracat miktarı yıldan yıla değişmekle birlikte son 4-5 yıl dikkate alındığında 500 bin tondan fazla.