Devlet döner

Yorum | Hakan Zafer

Başlığı böyle atınca ilginç oldu. Dönerci adı gibi. Ama devletten kastettiğim ne bu, ne herhangi bir devlet, ne bir parti devleti olma yolunda hızla ilerlerken mekanizmaları felç olmuş Türkiye Cumhuriyeti ne de ismi Devlet olan bir siyasetçidir. Yanlışlık neyim olur da sonra…

Devlet kelimesinde, tanımında dönmek var, kelimenin anlamı bu, onu kastediyorum, o kadar.

***

Devlet güçtür, döner sırtını size, başkasına gider. Gün olur dönüp gelir size. Durmaz ama… Yine dönüp gider. Devletle yükselen alçalır, alçalan zamanı gelir yükselir.

Kullanır, atar devlet. Su değirmeni gibi kovasına doldurur, alıp bir yerden suyu başka yere dökerek çarkını döndürür. Değirmene de aynı kökten “dolap” (dūl- āb, dönen su) denir.

Kavuğa dolanan sarık bezi gibi başa dolanır devlet. Başımızın etrafında döndürdüğümüz beze de aynı kökten “tülbent” (dūl-bend, dönen bez) denir.

İnsanın bahtı da döner. Bir kuş gibi başa konar devlet. Talih denir ama başa yuva yapmaz, döner gider başkasının başını bulur.

Devlet gibi işleri de işleri yürütenler de döner. Bu işlerin yapıldığı yerlere “devlet dairesi” denir ki daire de dönmeye pek müsaittir. Bu dairelerin sorumlusuna da döndüren anlamında “müdür” denir.

Günler de döner. Art arda gelir. Dönüşüyle öğütür insanı, çağını geçirir. Herkesin bir tedavülü vardır (Al-i İmran 140). Zafer günleri de yenilgi de insanlar arasında dönüp dolaşır. Devrandır çok eğleşmez, döner. Güçlükle de gelir kolaylıkla da (İnşirah 5,6).

Servet de döner. Bizim Yunus’un demesiyle “ne ilk ne son sahibi” yapar kimseyi. Hem dönen devletin elden ele dönüp duran parasının geçerliliğine de aynı kelime kökünden türeyen “tedavül” denir.

Allah da kullarını “devlet” vermekle sınar. Maksat, kuşunu başına yuva yaptı zannetmemek, devletle işi uzun tutmamaktır. Döneceğini bilmek, mesafeli durup köklerini saldığı toprağını cıvıtmamaktır.

***

Son dönem dönüşleri Tanpınar’ın bir benzetmesini aklıma getiriyor. Ben, fecir vakti cami avlusundaki ağaçlardan kalkıp giden kargalar gibi az hareketi görünce üşüştüğü yerden topluca çekip giden omuz yüklerini, kalkıp gitmesi devlet olan devlet kuşu gibi görüyorum.