HABER-ANALİZ | YUSUF DERELİ
Paralar suyunu çekti. Merkez Bankası’nın kasası, doları dizginlemek için tarumar edildi. Özelleştirmeden, bedelli askerlikten gelen paralar da bitti. Ancak AKP’nin çarkı bir şekilde döndürmesi lazımdı! Çareyi borçlanmakta buldu; Hazine’nin rakamlarına göre Türkiye’nin iç ve dış borç stoku sadece 4 ayda 247 milyar TL arttı. 31 Aralık 2019’da 1 trilyon 328 milyar lira olan borç stoku, 30 Nisan itibariyle 1 trilyon 575 milyar liraya çıktı.
AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılında toplam borç sadece 243 milyar liraydı. 18 yılda merkezi yönetimin borcu neredeyse 6,5 kat arttı. Damat Berat Albayrak, 24 Haziran seçimlerinin ardından Temmuz 2018’de Hazine ve Maliye Bakanı olarak atandı. Bakan olduğu tarihte ülkenin toplam borç stoku 1 trilyon 9 milyar TL’ydi. Yaklaşık iki yılda devletin iç ve dış borcu yüzde 50’den fazla artarak 1 trilyon 575 milyar liraya çıktı.
Hazine Bakanlığı’nın sitesinde Haziran – Ağustos 2020 döneminde yapılması öngörülen kesinleşmiş iç borç ödemelerine ilişkin rakamlar da durumu gözler önüne seriyor. Maliye bakanlığı Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında yapacağı 61 milyar liralık ödeme için 82 milyar borçlanacak! Meclis’e sunulan 2020 yılı bütçe yasa teklifinde bu yıl bütçenin 140 milyar 77 milyon 196 bin TL açık vereceği öngörülmüştü. Normal şartlarda devlet 2020’de 140 milyar liralık net borçlanmayla çarkı çevirebilmesi lazım(dı). Ancak daha ilk 4 ayda rakam 247 milyar liraya ulaştı!
AKP rejimi sadece milleti borçlandırmakla kalmıyor. Devletin borcu da her geçen ay inanılmaz bir hızla artıyor. AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılında vatandaşın bankalara 6,6 milyar lira olan borcu bugün, (salgın nedeniyle çekilen kredilerle birlikte) 650 milyar TL’ye dayandı. Bu süre zarfında devletin iç ve dış borç stoku da fırladı.
BORÇ STOKUNUN ARTMASI NE DEMEK?
Türk mali yönetim sisteminde merkezi yönetim farklı kurumlardan oluyor. Genel bütçe içinde yönetilen kurumlar arasında TBMM, Cumhurbaşkanlığı, Anayasa Mahkemesi, yüksek yargı organları, bakanlıklar, Jandarma Genel Komutanlığı, TUİK gibi kurumlar bulunuyor. Özel bütçeli idareler arasında ise YÖK ve üniversiteler, TÜBİTAK, Devlet Tiyatroları, MTA, DSİ gibi kurumlar yer alıyor. Düzenleyici ve denetleyici kurumlar ise RTÜK, SPK, BDDK, EPDK vs.
243 MİLYARDAN, 1 TRİLYON 575 MİLYARA !
Söz konusu kurumların borçlanma yetkisi yok. Bu kurumlar adına Hazine ve Maliye Bakanlığı borçlanıyor. Ve merkezi yönetimin yani devletin borç stoku aylık olarak Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın sitesinde yayınlanıyor. Buna göre 2002’de 243 milyar lira olan toplam iç ve dış borç stoku, 30 Nisan tarihi itibariyle 1 trilyon 575 milyara çıkmış durumda. Artış miktarı 6,5 kat!
‘DEVLET’ HIZLA BORÇLANIYOR
Borç stokunun özellikle son 4 ayda inanılmaz bir hızla arttığı görülüyor. 31 Aralık 2018 tarihli genel yönetim borç stoku 1 trilyon 123 milyar lira. 2019 sonunda rakam ise 1 trilyon 418 milyar TL’ye çıkmış. 1 yılda 295 milyar lira yeni borçlanma yapılmış. Hazine bakanlığının yeni verilerine göre merkezi yönetim brüt borç stoku 31 Ocak 2020 tarihi itibarıyla 1.336 milyar TL olarak gerçekleşmiş. 29 Şubat 2020 tarihi itibarıyla rakam 1 trilyon 409 milyar TL’ye fırlamış. Mart ayında 1 trilyon 462 milyar çıkan toplam borç stoku, Nisan’da 1 trilyon 575 milyar lira olarak açıklanmış. Sadece 4 ayda 247 milyar TL yeni borç yapılmış. Nisan ayı raporunda, “Borç stokunun 739,5 milyar TL tutarındaki kısmı Türk Lirası cinsi, 836,1 milyar TL tutarındaki kısmı döviz cinsi borçlardan oluşmaktadır.” deniliyor.
247 MİLYAR TL İLE NELER YAPILABİLİR?
Borçlanma miktarının ne kadar büyük olduğunu anlamak için bazı yatırımların maliyetlerine bakmakta fayda var. Tartışmaların odağındaki Osman Gazi Köprüsü’nün maliyeti bugünkü dolar kuruyla 10 milyar TL bile değil! Üçüncü köprü ile Çanakkale köprülerinin toplam maliyeti ise yaklaşık 40 milyar lira! İstanbul Havalimanı’nın maliyeti ise 10 milyar Avro olarak açıklanmıştı. Bugünkü kurla 75 milyar TL! Aynı şekilde Kanal İstanbul’un maliyetinin de yine 75 milyar TL olarak açıklandığını hatırlatalım.
BERAT ALBAYRAK EKONOMİYİ BATIRDI
Damat Berat Albayrak, 24 Haziran seçimlerinin ardından Temmuz 2018’de Hazine ve Maliye Bakanı olarak atandı. Bakan olduğu tarihte ülkenin toplam borç stoku 1 trilyon 9 milyar TL’ydi. Yaklaşık iki yılda devletin iç ve dış borcu yüzde 50’den fazla artarak 1 trilyon 575 milyar liraya çıktı.
