Çip bulunamıyor, pasaport krizi büyüyor

TR724 ÖZEL | KADİR BAYER

Türkiye’nin son dönemde Avrupa ülkeleriyle yaşadığı diplomatik krizler, ithal ürünlerin tedariğinde bazı sorunları beraberinde getiriyor. Bunun son örneği yeni nesil pasaportlara takılan çiplerde yaşanıyor. Tr724’e bilgi veren diplomatik kaynaklar, Hollanda ve Almanya menşeili bazı firmaların Türkiye’ye vermesi gereken çipleri zamanında teslim etmediğini kaydediyor. Bunun da bir hafta içerisinde vatandaşlara teslim edilmesi gereken pasaportların teslim süresinin birkaç aya uzamasına neden olduğuna dikkat çekiyor.

İçişleri Bakanlığı, 15 Temmuz hain darbe girişimi sonrasında yüzbinlere kişinin pasaportlarına hukuksuz olarak tahdit uyguladı. Hakkında mahkeme ya da savcılıkça yurtdışı yasağı uygulanmayan kişilerin pasaportları iptal edildi. Ancak Anayasa Mahkemesi (AYM) temmuz ayında aldığı kararla, İçişleri Bakanlığı’nın uyguladığı ‘tahdit’ yasağına kanuna aykırı buldu. Bu kapsamda haklarında mahkeme kararı olmayan vatandaşların pasaportlarındaki tahdit yasağının kaldırılmasına hükmetti. Bakanlık da AYM’nin kararına uyma yönünde görüş beyan etti. Ancak tahdit yasaklarının kaldırılması üzerine on binlerce kişi, bulundukları şehirlerin nüfus müdürlüklerine akın etti. Yeni pasaport alımı müracaatında bulunanların sayılarının bir anda binli sayılardan yüz binlere ulaşması, İçişleri Bakanlığı’nı zor duruma düşürdü.

Düplomatik kaynaklardan elde edilen bilgilere göre; Pasaport Dairesi Başkanlığı’nın elinde gelen başvuruları karşılayacak oranda yeterli çip yok. Bundan dolayı daha önce bir haftada başvuruculara kargoyla gönderilen pasaportların teslim süresi de birkaç aya kadar uzayabilecek. Kaynaklar, Bakanlığın başvuruların bu kadar artacağını öngöremediği için gerekli önlemleri önceden alamadığını kaydediyor. Ancak gelen artışlardan sonra hem Hollanda hem de Almanya başta olmak üzere bazı ülkelerdeki cip tedariği sağlayan firmalarla diplomatik ilişkilerin hızlandığını kaydediyor.

KENDİ ÇİPİMİZİ ÜRETEMEDİK

Yerel kaynaklar, söz konusu çip krizinin birkaç hafta içerisinde çözüleceğini öngörüyor. Özellikle, ‘aciliyet’ belirten vatandaşların sorunlarının bir hafta içerisinde çözüldüğünü belirten diplomatik kaynaklar, “Ne yazık ki kendi imkanlarımızla çözeceğimizi zannettik. Ancak gerekli altyapı ve ar-ge çalışmaları için ortam hazırlanmadı. Yıllar geçmesine rağmen çipleri ithal etmeye devam ettik. Gelinen süreçte de aşırı başvurular süreci tıkamış durumda. Siyasilerin sorunu çözmesinden başka elimizden bir şey gelmiyor ne yazık ki.” şeklinde değerlendirmelerde bulunuyor. Yine uzmanların verdiği bilgilere göre; 2021’in ilk beş ayında darphane pasaport defteri üretmedi. Haziran ayında salgın önlemlerinin gevşetilmesi ile eş zamanlı 41 bin adet defter üretimi yapıldı. Temmuz’da bu rakam 10 binde kalırken, ağustos ayında 28 bin 800 oldu. Eylül ayında 69 bin 120 adet pasaport defteri imal eden Darphane, Ekim’de yaşanan yoğunluğun etkisiyle 153 bin 700 adede ulaştı. 2022 yılında üretimin sıkıntı oluşuna rağmen üretim rakamlarının iki katına çıktı.

ÇİP İHALESİ YAPILMADI İDDİASI

Öte yandan Türkiye’deki muhalif siyasiler ise yaşanan krizin temelinde çip ihalesinin yapılmamasının yattığını savunuyor. İçişleri Bakanlığı’nın her yıl ihtiyaç duruma göre; çip alımı için ihaleye çıktığını kaydeden muhalif siyasiler, İçişleri Bakanlığı’nın bu yıl söz konusu ihaleye çıkmadığını öne sürüyor. Bundan dolayı da yüz binlerce vatandaşın yaşanan krizlerden dolayı mağdur olduğuna vurgu yapıyor. Siyasi uzmanlar ayrıca İçişleri Bakanlığı’nın yaşanan sorunlara rağmen hiçbir açıklama yapmamasını ise manidar buluyor. Eskiden pasaportların en geç bir hafta içerisinde başvuruculara teslim edildiğini kaydeden siyasiler, “Ne yazık ki, artık bütün başvurular arşivde bekliyor. Bazı vatandaşlarımızın biletleri bile iptal olmuş durumda. Burada iyi niyet beklememiz düşünülemez. Her gün yüzlerce gencimiz pasaportunu eline alıp, ülkeyi terk etmek istiyor. Belki de İçişleri Bakanlığı buna mani olmak istiyor. Çip sorununu da buna kılıf olarak kullanıyor.” değerlendirmesinde bulunuyor.