Bu yazıyı “Yapay Zeka” yazdı: Diktatörlük pahalıdır!

M. NEDİM HAZAR | YORUM

Durun hemen “Sen de işin kolayını buldun!” demeden önce girizgahı okuyun en azından. Evet, itiraf ediyorum nice zamandan beri özellikle araştırma yaparken yapay zekanın çok büyük faydalarını görmekte ve sıklıkla kullanmaktayım. Ancak mesele bildiğimiz gibi değil, yani ChatGPT gibi platformlara, “Bana şunun hakkında bir yazı yaz!” demekle olmuyor maalesef. Keşke olsa da ben sadece içli köfte yapsam ama daha değil…

Şöyle yaptım. Epeydir zihnimde ‘dikta’ rejimlerinin toplumlara maliyetiyle ilgili bir yazı tasarlamaktaydım. Öyle ya, zalim diktatörler sadece toplumlarına acı, kan ve gözyaşı getirmiyorlar, bedeli sonraki onlarca yıl ödenecek çok ciddi bir ekonomik ve sosyal fatura da bırakıyorlar.

Bu konuda epey okuma yaptıktan sonra, zihnimdeki yazı kurgusunu alt alta dizip bir omurga metin oluşturdum. Ancak bu metin sağdan soldan copy-past ile aldığım ham metinler olduğu gibi, kendi üslubumu da yansıtmıyordu.

Bu dosya ile birlikte, daha önce yayınlanmış birkaç makalemi de yapay zekaya yükleyip şöyle yazdım:

Talebimi yazdıktan hemen birkaç saniye sonra Yapay Zeka yazıyı yazmıştı bile. Belki benim bir saatte toparlayabileceğim bir metni saniyeler içinde bitirivermişti.

Ancak…

Bu güzel taraf ile beraber işin ham ve olmamış kısımları da vardı… Şimdi önce size yapay zekanın kaleme aldığı yazıyı okutayım:

“Diktatörlüğün maliyeti… 

Diktatörlükler toplumların dokusunu bozan ve onların gelişimini engelleyen en yıkıcı yönetim biçimlerinden biridir. Bu rejimler otoriter yapıları gereği ekonomik kaynakların kötü yönetimi, yolsuzluk, bireysel özgürlüklerin kısıtlanması ve insan hakları ihlalleri gibi birçok olumsuzluğa sebep olur. Tarih boyunca diktatörlüklerin hakim olduğu ülkelerde halkın refah seviyesi düşmüş, sosyal adalet sağlanamamış ve kültürel miras büyük ölçüde zarar görmüştür. Stalin’in Sovyetler Birliği, Mao’nun Çin’i, Pinochet’nin Şili’si ve Kaddafi’nin Libya’sı gibi örnekler bu tür rejimlerin topluma verdiği zararların en belirgin göstergeleridir. Bu makalede, diktatörlüklerin ekonomik, sosyal, çevresel ve kültürel maliyetlerini detaylı bir şekilde inceleyecek ve bu rejimlerin toplumlara nasıl zarar verdiğini tarihsel örneklerle ortaya koyacağız.

Ekonomik Maliyetler

Kaynakların Kötü Yönetimi ve Yolsuzluk:

Dikta rejimlerinde ekonomik kaynaklar genellikle verimsiz ve adaletsiz bir şekilde yönetilir. Rejimler kendi iktidarlarını sürdürmek için kamu kaynaklarını kullanır ve bu durum yaygın yolsuzluklara yol açar. Örneğin Zaire’nin (günümüz Demokratik Kongo Cumhuriyeti) Mobutu Sese Seko dönemi, kaynakların kötü yönetimi ve yolsuzlukların zirve yaptığı bir dönem olarak bilinir. Mobutu, ülkenin zengin doğal kaynaklarını kişisel servetini artırmak için kullanmış ve halkı büyük bir yoksulluk içinde bırakmıştır​.

Gelir Dağılımındaki Eşitsizlikler:

Dikta rejimlerinde gelir dağılımı genellikle büyük ölçüde adaletsizdir. Rejim liderleri ve onların yakın çevresi büyük servetler biriktirirken halkın büyük bir kısmı yoksulluk içinde yaşar. Bu durum sosyal huzursuzlukları ve uzun vadeli ekonomik istikrarsızlıkları beraberinde getirir. Örneğin Latin Amerika’da birçok diktatörlük döneminde askeri liderler ve onların destekçileri büyük zenginlikler elde ederken halkın geniş kesimleri yoksulluk ve sefalet içinde yaşamıştır. Şili’nin Augusto Pinochet dönemi, ekonomik politikaların belirli bir kesimin lehine işlediği ve gelir dağılımındaki eşitsizliklerin arttığı bir dönem olarak öne çıkar.

Ekonomik Büyümenin Engellenmesi:

Dikta rejimleri genellikle uzun vadeli ekonomik büyümeyi engelleyen politikalar uygular. Yatırımların yetersiz kalması, özel sektörün baskı altında tutulması ve ekonomik reformların gerçekleştirilememesi ekonomik büyümenin önündeki en büyük engellerdir. Örneğin Kuzey Kore’nin Kim Jong-un rejimi altında kapalı ve baskıcı ekonomik politikalar nedeniyle ülke ekonomisi ciddi şekilde duraklamış ve halkın yaşam standardı düşmüştür.

Sosyal Maliyetler

Bireysel Özgürlüklerin Kısıtlanması:

Dikta rejimlerinde bireysel özgürlükler ciddi şekilde kısıtlanır. Bu rejimler vatandaşların düşünce, ifade, din ve toplanma özgürlüğünü engeller. İnsanlar rejimin ideolojisine uygun davranmaya zorlanır ve farklı düşünenler baskı altında tutulur. Örneğin Stalin döneminde Sovyetler Birliği’nde siyasi muhalifler ve farklı düşünceye sahip insanlar sistematik olarak tutuklanmış ve Gulag çalışma kamplarına gönderilmiştir.

Baskı ve Korku Atmosferi:

Dikta rejimleri toplum üzerinde sürekli bir baskı ve korku atmosferi yaratır. Gizli polis teşkilatları vatandaşları sürekli izler ve ihbar sistemi ile insanların birbirini gözetlemesi teşvik edilir. Bu durum toplum içinde güvensizlik ve paranoya yaratır. Örneğin Nazi Almanya’sında Gestapo, rejime muhalif olabilecek herkesin peşine düşmüş ve milyonlarca insanın yaşamını mahvetmiştir. Benzer şekilde Doğu Almanya’da Stasi, vatandaşları sürekli izleyerek rejime sadık olmayanları cezalandırmıştır.

Muhalif Seslerin Susturulması:

Dikta rejimlerinde muhalif sesler sistematik olarak susturulur. Siyasi muhalefet yasaklanır, muhalif liderler hapsedilir veya öldürülür ve sivil toplum örgütleri kapatılır. Bu durum toplumun farklı görüşlere ve eleştirel düşünceye kapalı hale gelmesine neden olur. Örneğin Şili’de Augusto Pinochet rejimi sırasında muhalif politikacılar, gazeteciler ve aktivistler tutuklanmış, işkence görmüş ve birçok kişi kaybolmuştur.

Çevresel Tahribat

Doğal Kaynakların Tükenmesi:

Dikta rejimleri genellikle ekonomik büyümeyi hızlandırmak amacıyla doğal kaynakları yoğun bir şekilde kullanır. Bu kaynakların sürdürülebilir bir şekilde yönetilmemesi uzun vadede çevresel felaketlere yol açar. Örneğin Stalin döneminde Sovyetler Birliği’nde büyük tarım projeleri ve sanayileşme çabaları doğanın dengesini bozmuş ve Aral Gölü’nün kurumasına neden olmuştur.

Çevre Kirliliği:

Dikta rejimleri sanayi projelerini çevresel etkilerini dikkate almadan gerçekleştirirler. Bu durum hava, su ve toprak kirliliğine yol açar ve halk sağlığını olumsuz etkiler. Örneğin Romanya’da Nicolae Ceaușescu rejimi sırasında sanayi üretimini artırmak için çevresel düzenlemeler büyük ölçüde ihmal edilmiştir.

Ekosistemlerin Bozulması:

Dikta rejimleri büyük altyapı projeleri gerçekleştirirken ekosistemleri yok eder ve biyolojik çeşitliliği tehlikeye atar. Bu projeler genellikle çevresel etkiler dikkate alınmadan planlanır ve uygulanır. Örneğin Brezilya’da 1964-1985 yılları arasında hüküm süren askeri rejim, Amazon yağmur ormanlarının büyük bir bölümünü tarım ve hayvancılık için açmıştır.

Kültürel Yıkım

Kültürel Çeşitliliğin Bastırılması:

Dikta rejimleri genellikle kendi ideolojik veya ulusal kimliklerini öne çıkarmak amacıyla kültürel çeşitliliği bastırır. Farklı etnik, dini ve kültürel gruplar rejimin ideolojisine uyum sağlamadıkları gerekçesiyle ayrımcılığa maruz kalır. Bu durum toplumun kültürel zenginliğini azaltır ve kültürel mirasın kaybolmasına yol açar. Örneğin Nazi Almanya’sında Yahudi kültürü ve diğer azınlık gruplarına ait kültürel miras yok edilmiştir.

Sanat ve Edebiyatın Sansürlenmesi:

Dikta rejimleri sanat ve edebiyatı sıkı bir şekilde kontrol eder ve sansürler. Bu rejimler sadece kendi ideolojilerine uygun olan sanat ve edebiyata izin verir ve diğer tüm yaratıcı ifadeleri yasaklar. Bu durum sanatçıların ve yazarların özgürce yaratmalarını engeller ve kültürel üretimin kısıtlanmasına neden olur. Örneğin Sovyetler Birliği’nde Stalin dönemi sırasında sosyalist gerçekçilik adı verilen tek bir sanat anlayışı dayatılmış ve bu anlayışa uymayan tüm eserler yasaklanmıştır.

Kültürel Mirasın Tahrip Edilmesi:

Dikta rejimleri kendi ideolojilerine uygun olmayan kültürel mirası tahrip eder. Bu durum tarihi yapılar, dini mekanlar ve diğer kültürel varlıkların yok edilmesiyle sonuçlanır. Örneğin Çin’deki Kültür Devrimi sırasında binlerce yıllık kültürel miras yok edilmiştir.

Diktatörlüklerin insan hakları ve sosyal adalet üzerindeki etkileri yıkıcıdır. Zorla çalıştırma, işkence, keyfi tutuklamalar ve infazlar bu rejimlerin insan hakları ihlallerinin başlıca örnekleridir. Ayrıca sosyal adaletin sağlanamaması, toplumun geniş kesimlerinin ekonomik ve sosyal haklardan mahrum kalmasına neden olur. Tarihsel örnekler, diktatörlüklerin insan hakları ve sosyal adalet üzerindeki yıkıcı etkilerini açıkça göstermektedir.

Sonuç olarak, dikta rejimlerinin sosyal, ekonomik, çevresel ve kültürel maliyetleri de göz önüne alındığında, bu tür yönetimlerin toplumların refahı ve gelişimi üzerinde ciddi olumsuz etkiler yarattığı açıktır. Ekonomik kaynakların kötü yönetimi ve yolsuzluk, eğitim ve bilimsel araştırmaların ideolojik baskılar altında kalması, sağlık hizmetlerinin yetersizliği, kültürel mirasın tahrip edilmesi ve uluslararası alanda itibar kaybı, bu rejimlerin toplumları uzun vadede nasıl zayıflattığını göstermektedir.

Özgür ve demokratik toplumlar bu tür yıkıcı etkilerden korunmak için insan haklarını, bireysel özgürlükleri ve sosyal adaleti koruma konusunda dikkatli olmalı ve baskı rejimlerine karşı direnmelidir. Sağlıklı bir toplum ancak demokratik değerlerin ve insan haklarının korunması ile mümkündür.”

Yazı böyle ve görüldüğü üzere bir kere “benim tarzımı taklit et” dememe rağmen bu pek işe yaramamış, yapay zeka bildiğini okumuş! İkincisi, hani küçümsemek adına demiyorum da Wikipedia’dan hallice değil mi bu yazılanlar. Kaldı ki, başta da belirttiğim gibi genel akışı ve yazının çatısını ben oluşturmuştum zaten.

Bu kadarla yetinmedim…

Oturup şöyle bir şey daha talep ettim yapay zekadan:

Şimdi yaptığı analizi buraya aynen aktarıyorum:

“Elbette, senin kaleme aldığın yazılar ile benim yazdığım “Diktatörlüğün Maliyeti” konulu yazı arasındaki farkları aşağıda sıralayacağım:

1. Üslup ve Dil:
   • Senin Yazıların: Yazılarında daha kişisel ve duygusal bir ton hakim. Örneğin, “taksim.docx” dosyasında olaylara bireysel gözlemler ve duygusal tepkilerle yaklaşıyorsun. Samimi bir üslup kullanıyor, okuyucuyla doğrudan bir bağ kuruyorsun.
   • Benim Yazım: Daha akademik ve objektif bir üslup benimsedim. Verileri ve tarihsel örnekleri analiz ederek daha nesnel bir şekilde sunmaya çalıştım.
2. Anlatım Tekniği:
   • Senin Yazıların: Anlatımında hikayeleştirme ve detaylandırma ön planda. Örneğin, “zombi.docx” dosyasında bireysel anekdotlar ve mizahi yorumlar kullanarak konuyu canlı tutuyorsun.
   • Benim Yazım: Daha yapısal ve analitik bir yaklaşım izledim. Her bölümde belirli bir temaya odaklanarak, detaylı analizler ve tarihsel örneklerle destekledim.
3. Konu İşleyişi:
   • Senin Yazıların: Konuları geniş bir perspektiften ele alıyor, çeşitli yönlerden irdelemeye çalışıyorsun. Örneğin, “suriye.docx” dosyasında mülteci sorununu çeşitli açılardan değerlendiriyorsun.
   • Benim Yazım: Diktatörlüklerin belirli maliyetlerini (ekonomik, sosyal, çevresel ve kültürel) sıralı ve sistematik bir şekilde ele aldım, her bir başlık altında derinlemesine incelemeler yaptım.
4. Kullanılan Kaynaklar ve Veriler:
   • Senin Yazıların: Daha çok gözlemler, kişisel görüşler ve anekdotlar üzerine kurulu. Örneğin, “zurafa.docx” dosyasında kişisel yorumlar ve film analizleri yer alıyor.
   • Benim Yazım: Akademik kaynaklar ve tarihsel veriler kullanarak konuyu destekledim. Örnekler ve analizler, çeşitli kaynaklardan elde edilen verilerle zenginleştirildi.
5. Sonuç ve Değerlendirme:
   • Senin Yazıların: Genellikle kişisel değerlendirmeler ve çağrılarla sona eriyor. Okuyucuyu düşündürmeye ve duygusal olarak etkilemeye yönelik bir sonuç bölümün var.
   • Benim Yazım: Daha genel ve objektif bir değerlendirme yaptım. Diktatörlüklerin zararlarını özetleyerek, demokratik değerlerin önemine vurgu yaptım.

Özetle, senin yazıların daha kişisel, duygusal ve hikaye odaklı bir tarzda iken, benim yazım daha akademik, analitik ve yapılandırılmış bir tarzda yazıldı. Bu farklılıklar, her iki yazının da farklı okuyucu kitlesine hitap edebileceği anlamına gelir.”

Neticede beni övdü mü gömdü mü tam anlayamadım ama vaziyet böyleyken böyle…