Yorum | Ebubekir Işık
Geçtiğimiz çarşamba günü Avrupa Birliği Komisyon Başkanı Jean-Claude Juncker Avrupa Parlamentosu’nda ‘Avrupa Birliği’nin Durumu Konuşması’ (State of the Union Speech) gerçekleştirdi. Altı aylık aralarla yapılan bu konuşma, AB’nin son altı aylık performansını değerlendirmekle birlikte, birliğin önündeki altı aylık süreçte hangi hususları önceleyeceğinin de tartışıldığı bir platform olma özelliğine sahip.
Bu seneki Junker konuşması, değindiği bir takım konular ve daha da önemlisi Macaristan’a karşı AB kurucu sözleşmesinin 7. maddesinin yürürlüğe konulmasından ötürü, AB’yi takip edenler için nefes kesen bir hafta olarak kayıtlara geçti. Junker’in konuşmasından başlayıp, Macaristan’a uygulanan yaptırımla devam edelim.
Juncker’in itirafları
Juncker’in konuşması mülteci krizi ile alakalı AB’nin hata yaptığını itiraf etmekle başladı ve uzun bir süre bu itirafın detayları etrafında devam etti. Zaten, Juncker’in konuşmasının temel mottosu olan ‘Koruyan Avrupa’ (A Europe that protects) tam da bu itirafın siyasal bir yansıması olarak konulmuş bir başlık. Keza milyonlarca Avrupa’lı seçmen, mültecilerin Avrupa’nın temel değerlerini tahrip ettiklerini ve bu nedenle Avrupa değerlerinin korunmaya ihtiyacı olduğunu düşünmekte.
Bu kaygının Macaristan’da Viktor Orban, İtalya’da Matteo Salvini, Hollanda’da Geert Wilders, Belçika’da Theo Francken, Almanya’da Horst Lorenz Seehofer gibi siyasetçiler tarafından sürekli olarak dile getirilmesi ve kendilerini destekleyen seçmen kitlesinin her geçen gün artması; Juncker’in yaptığı konuşmada ‘’Avrupa’ya hak eden mültecilerin gelmesi için mecvut mekanizmaları daha da geliştirmek gerekmekte’’ şeklinde diplomatik bir ifade kullanmasına sebep oldu. Ardından, yasadışı olarak Avrupa’da bulunan göçmenlerin üçüncü ülkelerle (Türkiye bu ülkelerden biri) yapılan geri kabul anlaşmaları çerçevesinde bir an önce geri gönderilmeleri gerektiğini vurguladı.
Bu ifadelerine ek olarak üye ülkeleri muhatap aldığı konuşmasının bir bölümünde, yasadışı göçe neden olan yolların kapatılmasını tavsiye eden Juncker, yasal göç için uygun olan güzergahların açık tutulması gerektiğinin altını çizdi. Bu bağlamda, üye ülkelere AB’nin Kıyı Güvenlik Birimleri’ni güçlendirmeyi ve daha etkili kullanmayı tavsiye eden Juncker, iltica başvurusu red olan ve mecburi olarak geldikleri ülkelere dönmek zorunda kalan mültecilere ve ülkelerine maddi yardımda bulunmayı da Parlamento gündemine taşıdı.
Diğer taraftan, mülteci krizinin Avrupa’da aşırı sağ hareketleri ve aşırı sağ partileri beslediğini ifade eden Juncker, aydınlanmış vatanperverliğin saygı duyulması gereken bir değer olduğunu vurguladı ve ayrılıkçı milliyetçiliğin ise Avrupa’da ki toplumları hasta eden bir virus olduğu tanımlamasında bulundu. Milliyetçilik bağlamında ulusal egemenlik ve Avrupa egemenliği konularına da değinen Juncker, Avrupa egemenlik kavramını dünyanın izolasyonist politikalara düçar olduğu son 10 yılda AB’nin uluslararası ilişkileri çok-ortaklı ve taraflı kararlarla şekillendirme iradesi olarak tanımladı. Bu ifadeyi kullandığı esnada Fransa’nın AB bakanı olan ve ulusal egemenlik noktasındaki hassasiyet, kamuoyuna malum olan Nathalie Loiseau’nın Juncker’i alkışlaması da bir çoklarının dikkatini çekti.
Diğer taraftan Brexit meselesine de konuşmasında yer ayıran Juncker, ‘’Büyük Britanya’nın kararına saygı duyuyoruz. Fakat, birliğin dışında kalarak birliğin içindeki haklara sahip olamayacaklarını burdan tekrar hatırlatmak isterim’’ şeklinde bir ifade kullandı. Brexit’ten sonra dış ticaret, euro, dış politika, barış ve daha güçlü bir Avrupa meselelerine dair de görüş bildiren Juncker, konuşmasını ‘’Bu saatten sonra tüm çabamı Avrupa’nın doğusu ve batısını bir araya getirmek için harcayacağım’’ cümlesi ile sonlandırdı.
Avrupa Orban’ı tokatladı
2015 mülteci krizinin patlak vermesinden bu tarafa, Brüksel ile hemen her konuda ters düşen, AB’yi üye ülkelerin işine karışmakla ve Hristiyan değerlerin yok olmasında başat rol oynamakla suçlayan Orban, kendisine bir çok AB üyesi ülkede destek buldu.
Orban’ın son üç yılda Brüksel’e karşı geliştirdiği tavır ve jargon yalnızca Avrupa Birliği’ni mülteci meselesi üzerinden ikiye bölünmesine sebep olmadı, ayrıca Oraban’ın partisi olan Fidesz’in üye olduğu EPP grubunu da Orban’a karşı iki farklı kutuba ayırdı. Mülteci meselesindeki katı tutumunun dışında, Macaristan’da ki sivil toplum örgütlerini engelleyici kanunlar yürürlüğe koyması, Goerge Soros’a karşı başlatmış olduğu savaşın bir uzantısı olarak Central European Universitesi’ni kapatmaya çalışması, Avrupa Birliği Komisyonu’nun son iki yıldır Orbanı ciddi bir biçimde uyarması neticesini doğurdu.
Bu bağlamdan hareketle, özellikle Avrupa Komisyonu birinci başkan yardımcısı Frans Timmermans tekerrüren AB’nin kurucu anayasasının 7. maddesinin Macaristan hükümetine karşı oylamaya sunulabileceğini ve geçer oyu alması durumunda, Macaristan’ın AB Konseyi’nde ki oy hakkının kendisinden alınacağı ve bununla birlikte Budapeşte’nin bir takım yaptırımlara maruz kalacağını duyurmuştu.
Orban AB’nin içinden geçtiği durumun ve partisi olan Fidesz’in EPP grubunun üyesi olmasını düşünmüş olacak ki, verdiği her basın mülakatında böyle bir sonuca asla ihtimal vermediğini defaatle ifade etti.
Fakat, Avrupa Parlamentosu Macaristan Rapörtörü olan Hollanda’lı vekil Judith Sargentini Orban hükümeti için 7. maddennin uygulanmasını talep eden bir rapor kaleme aldı ve bu rapor çarşamba günü Avrupa Parlamentosu’nun Starzburg oturumunda vekillerin oyuna sunuldu. Parlamento üyeleri ezici bir çoğunlukla Macaristan’ın AB Konseyi’nde ki oy hakkını elinden alan 7. Maddeyi onayarak, AB tarihinde çok önemli ve daha önce çok uygulanmamış bir karara imza attılar. Böylece, Avrupa Birliği resmen üye ülkelerinden biri olan Macaristan’a yaptırımda bulunmuş oldu.
Böylesine önemli bir kararın, Brexit sürecinin yaşandığı ve AB karşıtı partilerin her geçen gün güçlendiği bir atmosferde vuku bulması, şüphesiz Polonya gibi bir çok AB üyesi ülkeye çok ciddi mesajlar gönderirken, AB’nin tüm sıkıntılara rağmen bir değerler birliği olduğunu tekrar hatırlatmış oldu.
