HABER | TÜRKMEN TERZİ, JOHANNESBURG
Afrika kıtası, dünyanın en büyük serbest ticaret bölgesi olma yolunda önemli adımlar atıyor. Son 10 yıldır Afrika Birliği zirvelerinin en temel tartışması kıtadaki serbest ekonomik bölgelerinin birleştirilmesi, Afrika pasaportu ile serbest dolaşım.
Güney Afrika’nın ticari başkenti Johanesburg’ta sadece bu ay içinde iki dev yatırım konferansı oldu. Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa’nın geçen sene ilkini düzenlediği yatırım konferasının ikincisi bu ayın ilk haftasında düzenlendi ve yaklaşık 120 ülkeden 1500 önemli yatırımcı katıldı. Ramaphosa, büyük firmaların temsilcilerini sahneye davet ederek yatırım rakamlarını ilan ettirti ve geçen yıla kıyasla yüzde 17 artışla bu sene toplam 370 milyar Rand (25 milyar Dolar)yatırım sözü aldı. Naspers 4.6 milyar Rand, Vodacom 50 milyar Rand, Anglo American ise 71.64 milyar Rand yeni yatırım rakamlarını açıkladılar. Amerika, Çin, Fransa, İngiltere gibi devletler diplomatları ve işadamlarıyla sahnede yerlerini aldılar. Yeni Başkan Ramaphosa, 2013 yılında 1.2 trilyon Rand yatırım hedefini gerçekleştirecekleri söyledi.
Güney Afrika yatırım forumundan bir kaç gün sonra Johanesburg’un aynı mekanında, bu sefer, Afrika Kalkınma Bankası’nın öncülüğünde “Afrika Yatırım Konferansı” düzenlendi. Açılış töreninde Güney Afrika lideri Cyril Ramaphosa, Gana Cumhurbaşkanı Nana Akufo Addo, Ruanda Cumhurbaşkanı Paul Kagame ve Mozambik Başbakanı Carlos Agostinho do Rosário hazır bulundu. Afrika Kalkınma Bankası Başkanı Akinwuni Adesina, medyaya konuşmasında, “yatırım formumuz 72 saatten daha kısa sürede 38.7 milyar dolarlık anlaşmayı garanti altına aldı” dedi. Zirvede, tarım, altyapı, kobilere yönelik yüzmilyonlarca dolarlık anlaşmalar imzalandı. Bu yılki zirveye 61’i başka kıtalardan toplam 109 ülkeden yatırımcılar katıldı. Zirvede toplam 67,6 milyar dolarlık anlaşma konuşuldu, 40,1 milyar dolarlık yatırım imzalandı.
Afrika Yatırım Forumu, 2018’de Afrika50, Afrexim Bankası, Ticaret Geliştirme Bankası, Güney Afrika Kalkınma Bankası, İslami Kalkınma Bankası, Afrika Finans Kurumu ve Avrupa Yatırım Bankası ortaklığında başlatıldı.
Afrika 2050’lerde dünyanın ekonomik merkezi olma yolunda
Afrika ülkelerinin ticari durumları nedir, bu yatırım sözlerini hayata geçirebilirler mi o ayrı konu. Her coğrafyanın şartları, tarihten miras aldıkları sorunları, sıkıntıları ayrı. Ama bu olumlu atmosfer kendi başına en büyük değer. Serbest piyasa koşulları, mülkiyet hakkının garantisi, yatırım koşullarının geliştirilmesi açısından devlet destekli bu yatırım faaliyetleri hayati önemde. Nitekim Güney Afrika bu emeklerinin meyvesini Dünya Ekonomik Forumu’nun (DEF) ‘Küresel Rekabet Raporu 2019’ bütçe şeffalığında 141 ülke arasında birinci sıraya yerleşerek aldı. AfCFTA, IMF ve Dünya Bankası gibi global aktörlerin etkisini azaltmak için Afrikalıların kurduğu bir anlaşma olması yönüyle önemli. Dünyanın en zengin yeraltı kaynaklarına ve genç nüfusuna sahip kıta, iç çatışmaları ve ebola gibi bulaşıcı hastalıkları önlediğinde yakın gelecekte çok büyük ekonomik gelişmelere sahip olacak. Afrika Birliği zirvelerinde liderler, “kolonial idareler altında geçmiş yüzyılları kaybettiklerini”, artık beraber hareket “ Afrika proplemlerine Afrika çözümleri bulmak” istediklerini söylüyorlar ve son 50 yıldır, Avrupa Birliği gibi, kıta içi entegrasyon için gayret ediyorlar.
Afrikalılar artık kıtada daha serbest geziyor
Afrika ülkeleri onlarca yıldır bağımsız olmalarına rağmen, halen kıtada havayolu ulaşımı sınırlı ve vize sınırlamaları fazla.
Afrika yatırım forumları ve Afrika Birliği zirvelerinin en pratik faydası, siyahlara kıtada vizesiz dolaşma imkanı sunacak anlaşmalara imza atılması. İlk defa Afrikalılar kıta içinde 27 ülkeye vizesiz veya girişte vize ile girebiliyor. Bu konuda rekor Etiyopya’da.
Dünya Ticaret Örgütü kurulduğundan bu yana en geniş katılımlı Serbest Ticaret bölgesi
2012’den beri tartışılan, dünyanın en büyük serbest ticaret bölgesi anlaşması olan Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Bölgesi’ne (AfCFTA), Nijer’in başkenti Niamey’de 7 Temmuz’daki Afrika Birliği (AfB) 12. Olağanüstü Zirvesi’nde start verilmişti. 1,2 milyar insanın yaşadığı ve 2,5 trilyon dolar gayri safi yurt içi hasılaya sahip Afrika kıtasının 55 ülkesinden sadece Eritre anlaşmaya imza atmadı. Anlaşma ile Afrika ülkeleri arasındaki ihracatın yüzde 50’yi bulabileceği tahmin ediliyor. AfCFTA ile çoğu Afrika ülkesinde ürünlerin yüzde 90’ında 5 yıl içerisinde gümrük vergilerinin kaldırılması planlanıyor.
Afrika’nın en zengini Aliko Dangote, kıtada Nijerya pasaportu ile seyahat etmek için 38 vizeye ihtiyacı olduğunu söyleyerek şikayette bulunmuştu. 2013 yılında bütün Afrika Birliği üyelerinin imzasıyla “gelecek 50 yıl boyunca vizyon ve yol haritası” anlaşmasına göre, 2018’de kıta içinde bütün vizelerin kaldılması gerekiyordu. Şu anda sadece Şeyselller’e bütün Afrikalılar vizesiz girebilir ama her geçen yıl daha çok ülke vizeleri kolaylaştırıyor. Afrika içinde seyehatin pahalılığı ise diğer sorun. Kenya’dan Namibya’ya uçmak veya Tayland’a uçmak aynı fiyat.