CUMALİ ÖNAL | HABER ANALİZ
8 Aralık’ta Suriye’deki 53 yıllık Esad rejiminin çökmesi, Ortadoğu’nun siyasi dengesinde derin bir sarsıntı yarattı. Bu “jeopolitik depremden” en fazla hasar gören şüphesiz İran görünüyor. 1979 İslam Devrimi’nden bu yana bölgesel nüfuzuna indirilen bu en büyük darbe ile İran sadece bölgedeki en kilit müttefikini değil, aynı zamanda Şii Hilali’nin en önemli halkasını da kaybetti.
Suriye’nin İran’ın ellerinin arasından kayıp gitmesi, Hizbullah’ın hayat suyunun kesilmesi, hatta Irak ve Yemen‘deki vekillerin de ciddi bir sarsıntı yaşaması anlamına geliyor.
ABD’nin İran’ın önünü açtı
11 Eylül 2001 terör saldırısı sonrası ABD’nin Ortadoğu’yu yeniden dizayn projesinin en karlı ülkesi şüphesiz İran oldu. Batısındaki en büyük düşmanı Saddam Hüseyin’in devrilmesiyle Irak’taki Şiiler ilk kez ülkenin siyasetinde en etkili güç haline geldi. Doğusunda ise Taliban’ın çökmesi, Afganistan’daki Şii nüfusa uzun süre sonra nefes aldırdı.
2010 sonunda Tunus’ta patlak veren Arap Baharı’nın da en büyük kazananı yine İran’dı… Yemen’in fiilen parçalanmasıyla Husilerin kontrolündeki Kuzey’e yerleşti. Hizbullah ve diğer vekilleriyle Esad rejimini ayakta tutarak Suriye‘nin fiili sahibi durumuna geldi.
İran’ın artan etkisini ilk fark edenlerden biri idi Ürdün Kralı II. Abdullah. 2004’teki bir konuşmasında “Şii Hilali” terimini kullanarak, İran’ın gerçekleştirmek istediği genişleme ve bölge ülkelerini istikrarsızlaştırma projesine dikkat çekti.
Ancak tarihi bir fırsat yakalayan İran projelerini adım adım uygulamaya koydu…
1980’lerin başından itibaren ince ince örgüleyerek vitrin bir örgüte dönüştürdüğü ve bir başarı hikayesi olarak sunduğu Hizbullah’ın özellikle 2006’da İsrail’e karşı elde ettiği başarı, İran’ın Irak, Yemen, Afganistan ve Pakistan’daki diğer vekilleri üzerindeki etkisini pekiştirdi. Bu yapılara da Filistin’i kurtarma iddiasıyla “Direniş Ekseni” adını verdi. Bu eksenin ana hedefinin Siyonizm ve onun arkasındaki emperyalist güç ABD ile mücadele etmek olduğunu savunsa da gerçekte asıl amacını hiçbir zaman deklare etmedi.
Perde arkasındaki amaç: Şii Hilali
İran’ın bölgedeki gerçek stratejisi, doğuda Pakistan’dan batıda Akdeniz ve güneyde Hint Okyanusu’na bir Şii Hilali tesis ederek Sünni dünyadan gelebilecek tehditleri bertaraf etmek ve bölgede yaşayan Şii nüfus aracılığıyla özellikle Körfez ülkelerini istikrarsızlaştırmak, hatta yeni Şii devletçikler oluşturmaktı.
Ayetullah Humeyni’nin formülize ettiği İslam Devrimi’nin İslam coğrafyasında derin bir etki meydana getirmesinin en önemli sebeplerinden biridir siyonizm ve Amerikan emperyalizmiyle mücadele ve bunun sonucu olarak Filistin’in özgürlüğüne kavuşturulması mottosu.
Diktatörler tarafından yönetilen İslam coğrafyasında siyonizm ve Amerikan emperyalizmine karşı etkin bir mücadele verilmediği ve Filistin meselesinin göz ardı edildiği retoriğini kullanarak hem İslam Devrimi’ni ihraç etmeye hem de asli hedefi olan Şii Hilali projesini hayata geçirmeye çalıştı. Projenin koçbaşları olarak da Hamas ve Hizbullah’ı kullandı. Her iki örgütün İsrail ile girdikleri çatışmalar, Filistin’e ve Lübnan’a büyük bir yıkım getirdi.
Hizbullah güç kaybetti
İran’ın bundan sonra bölgeye mevcut şartlar göz önünde bulundurulduğunda güçlü bir şekilde geri dönmesi çok kolay değil. En iyimser tahminle özellikle komşu Irak’taki vekilleri yoluyla ‘oyun bozucu’ rolü oynayabilir ve Suriye’yi istikrarsızlığa sürükleyebilir. Ancak istikrarsız bir Suriye’nin Irak’ın istikrarını bozması ve İran’ın çıkarlarına daha fazla zarar vermesi muhtemel.
Çünkü Irak’ta İran’ın vekillerini ve etkisini istemeyen yüzde 20’lik bir Sünni Arap nüfusla, Mukteda al Sadr gibi güçlü bir Şii figür bulunuyor. Suriye üzerinden askeri ve ekonomik destek alamayacak bir Hizbullah’ın Lübnan siyaset sahnesinde ciddi bir güç kaybına uğraması bekleniyor.
İsrail’in tüm üst düzey liderlerini öldürdüğü ve silah alt yapısının yüzde 80’inden fazlasını yok ettiği örgütün İsrail ile savaşmaktan çok barış yoluna gitmesi güçlü bir ihtimal.
