HABER-İNCELEME | ERSAN KIRLI, BRÜKSEL TR724
ABD başkan adayı Donald Trump’ın, Rusya’yı gerekli savunma harcamalarını yapmayan NATO üyesi ülkelere saldırması için teşvik edeceğini söylemesi gündemdeki yerini koruyor. NATO genel sekreteri Jens Stoltenberg, bugün (çarşamba) yaptığı açıklamada NATO üyelerinin yapmakta olduğu harcamalarla ilgili bilgilendirme yaptı.
Donald Trump’ın haftasonu yaptığı konuşmada NATO üyelerini tehdit etmesi hem ABD de hem de başta AB ülkeleri olmak üzere NATO üyelerinde ciddi tepkilere sebep oldu. Stoltenberg NATO’nun 31 üyesinden 18’inin bu yıl yüzde 2’lik harcama hedefine ulaşacağını açıkladı.
NATO, üye ülkelerden Gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYİH) en az yüzde ikisini savunma ve askeri harcamalarda kullanmasını bekliyor. Trump, özellikle Avrupalı müttefiklerin gerekli harcamları yapmadığından şikayet ediyor. Rusya, Kırım’ı işgal etmeden önce 2014’te sadece 3 ülke bü yüzde 2’lik kritere uyarken 2023 yılında bu sayı 7’ye çıkmıştı.
2024’te 18 ülke gerekli harcamayı yapacak
Stoltenberg, 2024 yılında NATO üyelerinin yarısından fazlasının bu kriteri yerine getireceğini söylerken Avrupa ve Kanada’nın savunmaya 819 milyar dolar yatırım yapacağını, bunun da toplam GSYİH’lerinin yüzde 2’sine tekabül ettiğini açıkladı. Stoltenberg, 2014 yılına kıyasla savunmaya ayrılan yatırım ve harcamalarda altı kat artış olduğunu vurgularken Trump’a da mesaj vermiş oldu. Her ne kadar NATO içinde yüzde ikilik kritere uymayan ülkeler olsa da ortalama göz önüne alındığında 2024 yılında Kanada ve Avrupa toplam GSYİH’lerinin yüzde 2’sini güvenlik için harcayacak.
2023 yılında her ne kadar sadece 7 ülke bu kritere uysa da NATO Genel Sekreteri, 2023’te savunma harcamalarında yüzde 11’lik benzeri görülmemiş bir artış olduğunu söyledi ve çok ciddi ilerleme kaydettiklerini vurguladı.
Rusya’ya yakın olan daha çok harcıyor
NATO üyesi ülkelerin askeri harcamalarına bakıldığında Rusya ile sınırı olan yada Rusya’ya yakın ülkelerin askeri harcamalarını daha fazla artırdığı görülüyor. ABD, 2023’te GSYİH’nin yüzde 3,5’ini savunma için ayırırken listede birinci sırada yüzde 3ü9 ile Polonya bulunuyor. Oransal olarak savunmaya en çok yatırım yapan 3. ülke yüzde 3 ile Yunanistan olurken Atina’yı sırasıyla Estonya, Litvanya, Finlandiya, Romanya, Macarsitan ve Letonya takip ediyor. Yüzde ikilik kriteri karşılayan diğer iki ülke ise Birleşik Krallık ve Slovakya.
Türkiye dikkat çekiyor
NATO üyeleri arasında 2014’e kıyasla savunmaya ayrılan bütçe oranının azaldığı iki ülkenin Türkiye ve ABD olması dikkat çekiyor. Müttefiklerini NATO’ya yeterli katkıyı yapmamakla suçlayan ABD, 2014’te GSYİH’nin yüzde 3,7’sini savunmaya harcarken bu oran 2023’te yüzde 3,5’e düştü. Türkiye’de ise 2014’te yüzde 1,4 olan oran 2023’te yüzde 1,3’e düştü. Diğer tüm NATO üyesi ülkelerde son on yılda askeri harcamalara ayrılan oranın arttığı görülüyor. NATO ülkelerinde savunmaya ayrılan paranın GSYİH’e oranının Türkiye’den daha az olduğu sadece 3 ülke var: İspanya, Belçika, Lüksemburg.