YORUM | İDRİS GÜRSOY
Türkiye, 14 Mayıs’ta seçime gidiyor. Tıpkı 73 yıl önce olduğu gibi tek parti, tek adam iktidarını sandıkta devirmek için oy kullanılacak. Peki yeni bir ‘Beyaz Devrim’ mümkün mü?
Demokrat Parti 1950’de nasıl başardı?
1946 seçimlerini kaybeden DP’nin 4 yıl boyunca en önemli gündem maddelerinden biri seçim sistemiydi. Sıkıyönetim komutanlığı kararı ile basına, ‘seçimdeki hilelerin yazılması’ yasağı getirildi. Halk parti hileli seçimi unutturmak istiyordu. Ama DP, bu tuzağa düşmedi. Büyük mitinglerle haksızlıklar meydanlara taşındı. Meclis’te de bir komisyon kuruldu.
Nihayet tek parti iktidarı, seçim sistemini değiştirmeyi kabul etti. Açık oy gizli tasnif sistemi kaldırıldı. 16 Şubat 1950’de Meclis’te kabul edilen yeni yasa ile gizli oy açık tasnif sisteminin yanı sıra yargı güvencesi de getiriyordu. Yüksek Seçim Kurulu siyasi hayatımıza girdi.
5545 sayılı Milletvekili Seçim Kanununa göre il seçim kurulu il merkezlerindeki en yüksek yargıcın başkanlığı altında olacaktı. Sandık kurullarında kapalı oy vermeyi mümkün kılmak için boş ve beyaz kağıtlar bulundurulacaktı.
Beyaz devrimi mümkün kılan ikinci gelişme; İsmet İnönü’nün demokrasiyi kurma çabasıdır. Cumhurbaşkanı, huzur, emniyet ve güven içinde seçimlerin yapılabilmesi için bütün ağırlığını koydu. Tarafsız kalmaya çalıştı. Nisan ayında İzmir’de gazetecilere yaptığı açıklamada sonuçlar nasıl olursa olsun kabul edeceklerini söyledi.
DP, seçim çalışmalarında sandık güvenliğini gündemden hiç düşürmedi. 46 seçimlerindeki yolsuzlukların yaşanmaması için teşkilatlarını uyardı. DP kurucularından Refik Koraltan, “Sandık başına düğün bayram yerine gider gibi gideceğiz ama asla oy çaldırmayacağız, “ diyordu.
İnönü’nün hem parti başkanlığını hem de devlet başkanlığını bir arada yürütmesi DP’nin eleştirilerinden biriydi. Devlet başkanının parti başkanı olduğu bir ülkede seçimlerin dürüst ve güvenilir bir şekilde yapılamayacağı dile getiriliyordu.
14 Mayıs 1950 seçimleri büyük katılımla ve son derece sükunet içinde geçti. DP, sandıktan zaferle çıktı. Ulus gazetesinin ertesi günkü manşeti; ‘CHP iktidarı devrediyor’du. İnönü, askerin seçimi iptal edelim teklifini geri çevirmiş ve muhalefete razı olmuştu. 27 yıllık tek parti dönemi böyle bitti.
Türkiye, 14 Mayıs 2023’te bir kere daha demokrasiye dönüş iradesini sandığa yansıtabilir. Ancak 73 yıl önceki koşulların sağlanması şartı ile…
