AKP’nin Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı üzerine hazırladığı güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması ile ilgili kanun teklifi bu hafta TBMM Genel Kurulu’nda. Teklif, AKP’nin 18 yıllık yandaşı kayırma anlayışına yasal kılıf sağlayacağı gerekçesiyle eleştiriliyor
AKP milletvekillerinin imzasıyla TBMM’ye sunulan, İçişleri Komisyonu’nda kapsamı daha da genişletilen “fişleme” düzenlemesinin önümüzdeki hafta TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmesi bekleniyor. Teklifle bir döneme damgasını vuran sonra kağıt üzerinde de olsa kaldırılan “İmam, bekçi, bakkalın sicil bozabildiği” uygulamaya resmen geri dönülecek. Düzenleme, somut olmayan delillere, ispatlanmamış suç iddialarına dayanmadan bazı vatandaşlara devletin kapılarını kapatmayı kolaylaştıracak. Teklifin, AKP’nin 18 yıllık iktidarı boyunca uyguladığı “nepotizm” olarak isimlendirilen liyakata bağlı kalmadan eş, dost, akraba ile doldurma, kendinden olmayanlara fırsat tanımama anlayışına yasal kılıf sağlayacağı da belirtiliyor.
Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı üzerine hazırlanan 16 maddelik yasa teklifinde yer alan düzenlemeler özetle şöyle:
HERKESE YAPILACAK: Arşiv araştırması, ilk kez veya yeniden memuriyete ve kamu görevine atanacak herkes hakkında yapılacak. Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, jandarma, emniyet, sahil güvenlik ve istihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu personeli, ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalıştırılacak personel için arşiv araştırmasının yanı sıra güvenlik soruşturması da istenecek.
DERİN İNCELEME: Arşiv araştırmasında, adli sicil kaydının dışında kişinin aranıp aranmadığına, hakkında tahdit olup olmadığına, kamu davasının açılmasının ertelenmesi, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin kararlar ile hakkında daha önce kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığına bakılacak.
MAHALLELİYE SORULACAK: Güvenlik soruşturmasında arşiv araştırmasının yanı sıra kişi hakkındaki kolluk kuvvetleri ve istihbarat birimlerinde veriler, yabancı devlet kurumları ve yabancılarla, terör örgütleri veya organize suç örgütleriyle ilişkisi olup olmadığına bakılacak. Yerinde araştırma adı altında kişinin yaşadığı yerde bulunanların da görüşlerine başvurulacak.
UZAK-YAKIN TÜM AKRABALAR ARAŞTIRILACAK: Güvenlik soruşturmasında, kişinin eşi, çocukları ve birinci derece kan bağı olanların dışında ikinci derece akrabaları, eşinin ailesi gibi “sıhri hısımları” da araştırılacak.
YETKİ KOMİSYONDA: Güvenlik soruşturması veya arşiv araştırması sonucunda elde edilen kişisel verileri değerlendirmek üzere bir komisyon kurulacak.
BENİM MEMURUM
CHP, teklife ilişkin muhalefet şerhini yazdı. Partizanlığa, nepotizme ve örtülü bir kişi ve parti devletine yasal kılıf yaratma amacı taşıdığı belirtilen teklifle Anayasa Mahkemesi’nin kararlarının arkasından dolaşıldığı ifade edildi. Anayasa’ya, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne aykırı olduğu belirtilen düzenlemeye yönelik eleştiriler ana başlıkları ile şöyle:
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, “benim polisim, benim askerim, benim memurum” şeklinde, idarenin tarafsızlığı ilkesiyle taban tabana zıt bir anlayış ve uygulamanın önünü açacaktır. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına takılan yurttaşlar açısından ömür boyu sürecek bir yaptırım söz konusu olacak.
ÖZEL SEKTÖRDE DE BARİYER
Milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz işler olarak sayılan madde ise, özel sektörde güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması uygulaması riskini taşımaktadır. Milli güvenlik açısından stratejik birim olarak tanımlanan alanların belirsizliğiyle, birçok AR-GE ve proje çalışmasının da bu kapsama girmesi riski açıktır. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının alanın bu denli genişletilmiş olması, yurttaşların çalışma hayatına katılması açısından bir bariyer haline gelecektir.
FİŞLEME
Kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki olguların birçok zaman fişleme kayıtları şeklinde karşımıza çıktığı açıktır. İdare mahkemeleri, güvenlik soruşturması neticesinde verilen göreve başlamama kararlarına yönelik açılan davalarda sadece istihbari bilgi notuna dayanılmasını hukuka aykırı bulmaktadır. Kanun teklifi ise istihbari nitelikteki bilgiler temelinde kişinin kamu hizmetinden dışlanması riskini taşımaktadır.
YETKİ ERDOĞAN’DA
Düzenlemenin uygulanmasına ilişkin birçok konu AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından belirlenecek yönetmeliğe bırakılıyor.
İKTİDARI TAHKİM
HDP milletvekilleri de teklifle AKP’nin kamu alanını dönüştürerek iktidarını tahkim etmek diğer yandan da kendisinden olmayan herkesi sistem dışına itmeyi amaçladığını belirtti. HDP’nin muhalefet şerhinde, “Kanun teklifinde imzası olanlar ve destekleyenler çok da ileride olmayacak bir gelecekte adlarını bu ülkenin temel dinamiklerini tahrip edenler listesinin baş taraflarında görecektir.” denildi.
YERİNDE İNCELEME
İYİ Parti’nin muhalefet şerhinde de “Yerinde inceleme”nin sakıncalarına dikkat çekilerek, kişinin ikamet ettiği ya da nüfusa kayıtlı olduğu yerde yapılacak bu araştırmanın nesnellikten uzak olacağı belirtildi. Soruşturma yapan personel ile kişinin yaşadığı yerin ahlak normlarına bağlı olacak, mahalleden, komşulardan alınan duyumların raporlaştırılmasının yanlış olacağı vurgulandı.
