HABER-İNCELEME | HASAN CÜCÜK
Milyonlarca göçmenin yaşadığı Avrupa’da yabancılar kanunun çıkması fazla eskiye dayanmıyor. Avrupa’da ilk yabancılar yasasını hayata geçiren ülke bünyesinde milyonlarca göçmen ve mülteciyi barındıran Almanya veya Fransa olmadı. Bu ülke Danimarka idi. 1 Temmuz 2002’de yürürlüğe giren yasa Avrupa’da ilk olma özelliğini taşıdı. Danimarka’yı diğer ülkeler takip etti. Çıkan kanunlarla birlikte Avrupa’nın yolu aile birleşimiyle geleceklere engellerle dolu oldu.
1960’lı yıllarda ekonomisi hızla büyüyen Danimarka, 1967-1973 yılları arasında Türkiye, Yugoslavya, Pakistan ve Fas’tan ‘misafir işçilere’ kapısını açmıştı. 3 aylık vizeyle ülkeye gelen misafir işçiler, iş bulduklarında süresiz oturma izni alıyorlardı. Yeteri kadar iş gücü sağlanınca, 1973 yılında kapılar ‘misafirlere’ kapatıldı. ‘Misafirlik’in yerini ‘göçmenlik’ alırken, geri dönmeyen bu kişiler memlekette bıraktıkları eş ve çocuklarını Danimarka’ya getirdi. Sayıları artınca göze batar hâle geldiler. 1970’lerde çocuk yaşta gelenler, 80’lerde evlenip aile kurmaya başlayınca, bu kez literatüre ‘akraba evlilikleri’ ve ‘zorlama evlilikler’ tabirleri girdi.
Nihayet ‘göçmenlerin’ kalıcı olduğuna inanan Danimarka, 1998 yılında Avrupa’nın ilk ‘entegrasyon yasasını’ çıkarttı. İktidarda Sosyal Demokrat ve Radikal Parti’den oluşan sol blok vardı. Büyük beklentilerle açıklanan entegrasyon yasası, başta BM olmak üzere birçok uluslararası kurumdan tepki aldı. Mültecilerin birçok hakkı elllerinden alınıyordu. Yasa, Sosyal Demokrat Partili Karen Jespersen’in içişleri bakanı olmasıyla içinden çıkılmaz bir hâle geldi. Evlilik yaşı 25’e çıkartılmıştı. Bunun anlamı, eşini yurt dışından getirmek isteyen yabancı kökenli birinin 25 yaşından küçük olmaması gerektiğiydi. Oturma belgesi verme yetkisi de Yabancılar İdaresi’ndeki memurun inisiyatifine bırakılmıştı. Evlilikte ‘zorlama’ kokusunu alan memur, gerekçe göstermeksizin ret cevabı veriyordu.
Tam bir karışıklık vardı. Kasım 2001’deki seçimlerde Liberal Parti’nin en büyük vaadi ‘100 gün içinde yabancılar yasasını’ çıkarmaktı. Nitekim Liberal Parti’nin yer aldığı sağ blok seçimden zaferle çıkınca, başbakanlık koltuğuna oturan Anders Fogh Rasmussen bakanlıklar arasına Mülteciler-Göçmenler ve Entegrasyon Bakanlığı’nı ekledi. Ülke tarihinde bu bakanlık ilk kez ihdas edilirken, koltuğun sahibi Liberal Parti’nin ‘kurt’ isimlerinden Bertel Haarder’di.
Aşırı sağ Danimarka Halk Partisi’nin desteğiyle kurulan Liberal-Muhafazakâr azınlık koalisyonu, 1 Temmuz 2002’de Avrupa’nın en sert yabancılar yasasını hayata geçirdi. Evlilik yaşı iki taraf için de 24 olurken, eşini getirmek isteyenlerin önüne konut sahibi olmak, çalışıyor olmak, sosyal yardım almamak ve sabıkası olmamak gibi şartlar konuyordu. Yasanın nirengi noktası ise ‘bağımlılık’ şartıydı. Yani 24 yaşını doldurmak ve diğer şartları yerine getirmek aile birleşimi için yeterli değildi. Danimarka’ya daha bağımlı olduğunuzu ispat etmeniz gerekiyordu. Bu şarta takılmamanın tek yolu ise 28 yıl Danimarka’da yaşamaktı. 1 Temmuz 2002’de gürürlüğe giren yasa neredeyse her 6 ayda bir daha da sertleşti. Danimarka’nın başlattığı yabancılar yasası uygulaması kısa sürede diğer Avrupa ülkeleri tarafından da hayata geçirildi. Şimdi isterseniz, ülke ülke Avrupa’daki duruma bir bakalım.
Danimarka: Aile birleşimi bir hak olmaktan çıkarılırken, evlilik yaşı hem erkek hem de kadın için 24 oldu. Bu yaştan küçük evlenenlerin oturma müracaatları dikkate alınmıyor. Şartlardan öne çıkanlar şunlar: Üniversite veya dengi yüksekokul diploması; son 3 yılda en az 2,5 yıl iş tecrübesi; Danca, İsveççe, Norveççe, İngilizce, Almanca, Fransızca ve İspanyolca dillerinden birini bilmek; kendi ülkesinde sosyal yaşama aktif olarak katılmış olmak.
Hollanda: Hollanda, Danimarka’nın izinden giden ilk ülke oldu. Evlilik yaşını tıpkı Danimarka gibi 24’e yükseltirken, ülkeye aile birleşimi yoluyla geleceklere Hollandaca bilme şartı getirildi. Eşini getirmek isteyenlerin gelirinin asgari ücretin yüzde 120’si olması gerekiyor. Ülkeye gelecek eşin belirli bir eğitim alma şartı bulunurken, yapılacak uyum sınavında başarısız olanların oturma izinleri iptal edilecek. Süresiz oturma hakkı alma süresi 3 yıldan 5 yıla çıkarılırken, 5 yıl dolmadan sosyal yardımla geçinecek duruma düşenlerin oturma hakları iptal edilecek.
Belçika: AB Konseyi direktifi doğrultusunda, 15 Eylül 2006’da onaylanan kararname ile yabancı kökenlilerin aile birleşimi şartları yeniden düzenlendi, AB üyesi olmayan ülke vatandaşlarından biriyle evlenme yaşı 18’den 21’e çıkarıldı, evliliğin sözde evlilik olmadığını anlamak için çiftlerin 3 yıl boyunca izlenmeleri, sahte evlilik yaptıkları anlaşıldığında oturma izinlerinin iptal edilmesi kararlaştırıldı. Belçika’nın üç farklı toplumdan oluşan yapısı nedeniyle aile birleşimi konusunda da farklı uygulamalar var. Flaman bölgesinde, evlilik yolu ile gelenler bir yıl boyunca Flamanca kursuna tabi tutuluyor, bu kursta başarısız olanların ilave dil kursu alması gerekiyor. Başarılı olanlar iş imkânına kavuşuyor. Ancak yaşlılar için hiçbir bölgede dil testi zorunluluğu bulunmuyor. Ülkeye, kendi ülkelerindeki anne ve babalarını getirmek isteyen yabancıların ise ev ve gelir durumuna bakılarak izin veriliyor.
Avusturya: 1 Ocak 2010’da yürürlüğe giren Yabancılar Kanunu’na göre, evlenenlerin eşlerini yanlarına getirebilmesi için 21 yaşını doldurmaları gerekiyor. Türkler tarafından insan hakları ihlali olarak nitelendirilen Yabancılar Kanunu’nun en ilgi çeken başlıklarından biri, aylık gelir sınırının en az 1158 avro olması. Ayrıca her çocuk için 80 avro fazla hesaplama da yapılacak. Oturma süresinin uzatılabilmesi için dayatılan gelir sınırlarında, ev kiraları gibi bazı temel giderler de hesaplanmayacak.
Fransa: Fransa Göç ve Ulusal Kimlik Bakanı Brice Hortefeux tarafından 2009’da hazırlanan yeni “Aile Birleşimi ve Uyum Yasası’na göre, yeni evliler kendi ülkelerinde 2 aylık uyum ve 400 saatlik Fransızca dil kursuna katılacak. Kurslara katılmayan veya dil sınavından başarısız olanlara Fransa’ya giriş vizesi verilmeyecek. 2003, 2006 ve 2009’daki 3 yasa değişikliğiyle aile birleşimi zorlaştırıldı. Sarkozy’nin içişleri bakanı olduğu dönemde ülkeye gelen göçmenlere uyum ve dil kurslarına katılım şartı konulurken, son yasayla kurslar Fransa’ya gelmeden önce yaşadıkları ülkede zorunlu hâle getirildi. Fransa’da ailesini ağırlayacak olan Fransız vatandaşı ise “Aile görev ve hakları” adıyla açılacak mecburi bilgilendirme kurslarına katılıyor. Aile birleşimi yasasından faydalanarak dosyaları kabul edilen kişiler sağlık kontrolünden geçirildikten sonra Fransa’ya gelmeden önce mecburi “Fransızca dil kursu” ve “Fransa Cumhuriyeti’nin Değerleri ve Fransa’da Yaşamak” adı altında sunulan ‘Uyum Kursları’na katılıyor. 2 ay süren Fransızca ve uyum kurslarında başarılı olan yabancılara sertifika veriliyor. Sadece sertifika alabilenler vize başvurusu yapabiliyor. Yüzlerce yeni aile, dil engeli nedeniyle eşleriyle buluşamıyor. Dil engelinin yanı sıra evlenecek kişinin maddi imkânları da önemli rol oynuyor. Davet eden kişinin en az 18 ay Fransa’da düzenli ikamet etmesi ve oturum kartının müracaat tarihinde en az 1 yıl geçerli olması gerekiyor.
Almanya: Avrupa’da en çok yabancının yaşadığı ülke olan Almanya’da ‘Göç Yasası’ 2007’de kabul edildi. Yasa, evlilik yoluyla aile birleşimi için yaş sınırının 18’e yükseltilmesi, yabancı eşlerin 300-400 kelimelik Almanca bilgisini ispatlaması, entegrasyon kurslarına katılmayanlara yaptırım uygulanması, vatandaşlığa geçişin gelir düzeyi gibi şartlar aranarak zorlaştırılması, sınır dışı etmenin özellikle suç işleyen gençler için kolaylaştırılması, kalıcı oturma izinleri için yine dil ve gelir düzeyi gibi kriterler istenmesi yasanın önemli maddeleri arasında. Eşini getirmek isteyenin gelir durumuna bakılıyor. Yeterli olmayan eşini getiremiyor.
İsveç: Avrupa’da yabancılar aleyhine esen rüzgârın fazla etkilemediği ülkelerden biri olan İsveç, 2009’da aile birleşiminin önüne bazı şartlar getirdi. Eşini ve çocuğunu İsveç’e getirmek isteyen göçmen, bir eve ve kendini geçindirecek kadar bir gelire sahip olduğunu ispatlamak zorunda. Ayrıca evliliğin sahte olmadığını da.
