Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN), bünyesinde bulunan dünyanın en büyük deney projesi Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’ndan (LHC) 4 kat büyük ve 10 kat güçlü yeni bir projeye imza atacağını duyurdu.
Fransa ve İsviçre sınırında, yer altında inşa edilen ve geçen yıllarda ‘Tanrı Parçacığı’ olarak da adlandırılan Higgs Bozonu’nun keşfedildiği LHC’nin uzunluğu 25 kilometre. Dairesel dev çarpıştırıcı sayesinde bilim insanları bugüne kadar atom altı parçacıkları hakkında sayısız keşif yaptı.
Yine büyük bölümü yer altında ve 100 kilometre uzunluğunda inşa edilmesi planlanan yeni projenin adı Future Circular Collider (FCC), yani Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı olacak.
FCC’NİN MALİYETİ 24 MİLYAR DOLARI BULACAK
Geçen günlerde 10’uncu doğum gününü kutlayan LHC için 10,26 milyar dolar harcanmıştı. LHC’nin 2040 yılına kadar çalışması bekleniyor. FCC’nin inşası için ayrılıcak kaynak ise şu anki planlamalara göre 24 milyar doları bulacak.
Gerçek Bilim sitesinde yer alan bilgilere göre, FCC kuruluşları Konsept Dizayn Raporu’nda (CDR- Conceptual Design Report ) geleceğin büyük dairesel çarpıştırıcısı için farklı seçenekler değerlendiriliyor.
Elektron-pozitron, proton-proton ve iyon-iyon çarpışmaları inanılmaz enerjilerde ve yoğunluklarda gerçekleştiğinden çok büyük bir çarpıştırıcı gerekecek. 100 km çevre uzunluğuna sahip dairesel hızlandırıcı 100 TeV’a kadar enerjiye sahip parçacıkları çarpıştırabilmeli. LHC’de maksimum 13 TeV enerjiye çıkılabildiği düşünülürse, enerjinin büyüklüğü kavranabilir.
‘GÜÇLÜ HIGGS FABRİKASI’, NE ARAŞTIRACAK?
FCC , LHC’nin izinden giderek benzer bir kaç sistemi paylaşacak. Başlangıç olarak inşaat mühendisliği maliyeti, 5 milyar sterlinle başlayacak. Operasyonlara ise güncellenecek LHC’nin 2040’da durdurulmasıyla başlayabilir. 15 milyar sterline mal olacak süperiletken proton makinesi aynı 100 km’lik tüneli kullanacak ve 2050’nin sonlarına doğru operasyonlarına başlayacak.
CERN, FCC’yi güçlü ‘Higgs Fabrikası’ olarak tarif ediyor ve bu sayede Higgs parçacıklarının birbirleriyle nasıl etkileşime girdiği hassas olarak ölçebilecek. Ayrıca daha büyük yeni parçacıkları aranmasında görev alacak. FCC sayesinde karanlık madde ve maddenin antimaddeye neden baskın olduğuna dair kanıtlar bulunması amaçlanıyor. Böylece Standart modele oturmayan bu olaylar aydınlatılabilecek.
CERN’İN GÜNLÜK HAYATA YÖNELİK BAZI ETKİLERİ
- World wide web (www) servisi, CERN’de ortaya çıktı. Bu servisi herhangi bir şirket bulsa www bedava olmayacaktı ve belki de internet bu kadar hızlı yayılmayacaktı.
- Higgs parçacığı bulunurken aynı zamanda MR makineleri de ucuzladı. CERN’de yapılan çalışmalarla, daha az radyasyon yayan X-ray cihazları geliştirildi.
- CERN’den süperiletken mıknatıs ihalesi alan şirketler şimdi Maglev trenlerini yapabilecek hale geldi.
CERN’DE CEVABI ARAŞTIRILAN BAZI SRULAR:
- Kütlenin kaynağı nedir?
- Süpersimetri gerçekten var mıdır?
- Karanlık madde ve karanlık enerji nedir?
- Madde ve anti-madde miktarı neden eşit değil?
